---

Әлем картасы

Құрлықтар

Әлемде жет�- континент бар: Африка, Антарктида, Азия, Австралия және Океания, Еуропа, Солтүст�-к Америка және Оңтүст�-к Америка.

Азия-халық саны жағынан да, жер көлем�- жағынан да әлемдег�- ең үлкен континент. Дүниежүз�-л�-к құрлықтың 30% Алып жатқан Азия шығысында Тынық мұхитымен, солтүст�-г�-нде Солтүст�-к Мұзды мұхитпен, оңтүст�-г�-нде Үнд�- мұхитымен және батысында Еуропамен шектесед�-. �-ер шары халқының шамамен 60% - ы Азияда тұрады.

Африка-жер көлем�- бойынша да, халық саны бойынша да әлемдег�- ек�-нш�- �-р�- континент. Экватор құрлықтың ортасында Африка арқылы өтед�-. Африканың үштен б�-р бөл�-г�- оңтүст�-к жарты шарда орналасқан. Африка әлемдег�- жалпы жер көлем�-н�-ң шамамен 20% құрайды. Үнд�- мұхиты, Атлант мұхиты, �-ерорта тең�-з�- және Қызыл тең�-з сәйкес�-нше шығыста, батыста және солтүст�-кте Африканы қоршап тұр.

Австралия-әлемдег�- ең к�-шкентай континент. Океания термин�- оны елден ажырату үш�-н осы аймақты сипаттау үш�-н де қолданылады Австралия. Австралия континент�-не к�-рет�-н елдерге Австралия, Папуа-�-аңа Гвинея және Индонезияның б�-р бөл�-г�- к�-ред�-.

Еуропа әлемдег�- халық саны бойынша үш�-нш�- континент және жер көлем�- бойынша алтыншы континент болып табылады. Әдетте Орал және Кавказ таулары Еуропаның шығыс шекарасы болып саналады. Еуропаның басқа шекараларына оңтүст�-г�-нде қара және �-ерорта тең�-з�-, солтүст�-г�-нде Солтүст�-к Мұзды мұхит және батысында Атлант мұхиты жатады. Еуропада әлем халқының 10% - дан астамы тұрады.

Солтүст�-к Америка-жер көлем�- бойынша әлемдег�- үш�-нш�- �-р�- континент. Солтүст�-к Америка толығымен Солтүст�-к жарты шарда орналасқан және солтүст�-г�-нде Солтүст�-к Мұзды мұхитпен, шығысында Атлант мұхитымен, батысында Тынық мұхитымен және оңтүст�-г�-нде оңтүст�-к Америкамен шектесед�-. Солтүст�-к Америка-Канада мен Америка Құрама Штаттары арасында бөл�-нген әлемдег�- ең ұзын құрлық шекарасының отаны.

Оңтүст�-к Америка-жер көлем�- бойынша әлемдег�- төрт�-нш�- және халық саны бойынша әлемдег�- үш�-нш�- континент. Ол нег�-з�-нен континентт�-ң солтүст�-к бөл�-г�-н�-ң к�-шкене бөл�-г�-н қоспағанда, оңтүст�-к жарты шарда орналасқан. Оңтүст�-к Америка шығысында Атлант мұхитымен, батысында Тынық мұхитымен, оңтүст�-г�-нде оңтүст�-к мұхитпен және солтүст�-г�-нде Солтүст�-к Америкамен шектесед�-.

Антарктида Оңтүст�-к полюсте орналасқан және тұрақты халқы мен елдер�- жоқ. Ол ғылыми база рет�-нде пайдалануға арналған. Антарктида - жер көлем�- бойынша бес�-нш�- �-р�- континент және ең аз қоныстанған континент. Антарктида-толығымен Оңтүст�-к мұхитпен қоршалған Арал.

Алты континентт�-ң модел�- Батыс Еуропада жи�- оқытылады. Бұл модельде Солтүст�-к және Оңтүст�-к Америка Американың б�-р континент�- болып саналады.

Әлемн�-ң спутникт�-к картасы

Әлемн�-ң спутникт�-к картасы кез келген елд�- мекендер арасында бүк�-л планетада жылдам қозғалуға мүмк�-нд�-к беред�-. Спутниктен әлемн�-ң егжей-тегжейл�- картасы.

Интерактивт�- картаның төменг�- сол жақ бұрышында әлемн�-ң спутникт�-к картасына ауысуға болады. Спутниктен әлем картасында көшелерд�-, үйлерд�-, ұйымдарды, панорамаларды, көр�-кт�- жерлерд�-, әртүрл�- нысандарды және т.б. көруге болады.

Құрлық халқы:

Африкада 1,2 млрд.адам, Азияда - 4,4 млрд. адам, Еуропада - 740 млн. адам, Оңтүст�-к Америкада - 420 млн. адам, Солтүст�-к Америкада - 565 млн. адам, Австралияда - 26 млн. адам тұрады. 2023 жылдың басында әлем халқы 8,009 миллиард адамды құрады. 2035 жылы әлем халқының өсу�- бойынша болжам - 9 млрд. адам, 2058 жылы-10 млрд. адам.

Елдерд�-ң халқы:

Халық саны бойынша әлемдег�- ең үлкен ел - Қытай. 2023 жылы Қытайда 1,426 миллиард адам тұрады. Ек�-нш�- орында - 1,410 миллиард халқы бар Үнд�-стан, үш�-нш�- орынды 336 миллион тұрғыны бар АҚШ алады. Одан кей�-н Индонезия (280 млн.), Пәк�-стан (228 млн.), Бразилия (218 млн.), Нигерия (216 млн.), Бангладеш (179 млн.), әлемдег�- халық саны бойынша тоғызыншы орында Ресей (147 млн. адам), оныншы орында - 128 млн. халқы бар Мексика тұр.

Әлем халқы:

2023 жылы �-ер халқының саны 8 млрд. адамнан асты. Оның �-ш�-нде әйелдер - 3,987 млрд., ерлер - 4,060 млрд. б�-р жылда шамамен 161 млн. адам туады, өлед�--62 млн. әлем халқының күт�-лет�-н өс�-м�- 2023 жылы шамамен 100 млн.адам. 1804 жылы әлем халқы 1 млрд. адамды құрады, 1927 жылы - 2 млрд., 1960 жылы - 3 млрд., 1974 жылы - 4 млрд., 1987 жылы - 5 млрд., 1999 жылы - 6 млрд., 2012 жылы - 7 млрд. адам.

Әлемн�-ң саяси картасы

Ауданы бойынша әлемдег�- ең �-р�- елдер

Әлем картасында елдерд�-ң аумақтарын көзбен анықтауға болады. Көлем�- бойынша әлемдег�- ең үлкен ел-Ресей 17 млн. км2, одан кей�-н Канада ( 9,9 млн. км2), үш�-нш�- орында АҚШ (9,62 млн. км2), төрт�-нш�- орында - Қытай (9,59 млн. км2), одан әр�- Бразилия (8,5 млн. км2), Австралия (7,68 млн. км2), Үнд�-стан (3,28 2), Аргентина (2,76 млн.км2), Қазақстан (2,71 млн. км2), 10 орында Судан (2,5 млн. км2).

Ресей - 17 098 242 км2

Ресей 17 миллион шаршы шақырымнан астам аумақты алып жатқан әлемдег�- ең үлкен мемлекет. Ел 11 уақыт белдеу�-мен мақтана алады және 14 түрл�- елдермен шектесед�-.

Канада - 9 984 670 км2

Канаданың көп бөл�-г�--шекс�-з жабайы табиғат пен мұзды Солтүст�-к аумақтардың адам тұрмайтын жер�-. Бұл әлемдег�- ең аз қоныстанған елдерд�-ң б�-р�-, б�-р шаршы шақырымға небәр�- 4 адам келед�-. Канада әлемдег�- ең ұзын жағалау сызығының және ерекше әдем�- табиғаттың отаны екен�-н мақтан тұтады.

Америка Құрама Штаттары-9 826 675 км2

АҚШ аумағына Тынық мұхитындағы 48 көрш�-лес штат, Аляска және Гавайи штаты к�-ред�-. Солтүст�-к Америка шамамен 12000 жыл бұрын қоныстанған, 15 ғасырдың аяғында ашылған және 1776 жылы Ұлыбританиядан тәуелс�-зд�-к алған.

Қытай - 9 706 961 км2

Қытай-Ресейден кей�-нг�- ек�-нш�- үлкен Азия ел�-. Ресей сияқты қытай да 14 елмен шектесед�-, б�-рақ тек б�-р уақыт белдеу�-н қамтиды. Бұл әлемдег�- ең көп қоныстанған ел.

Бразилия - 8 514 877 км2

Оңтүст�-к Американың ең үлкен ел�- континентт�-ң 47% - дан астамын алып жатыр және Эквадор мен Чилиден басқа барлық елдермен шектесед�-. Бұл португал т�-л�-н ресми т�-л рет�-нде қолданатын әлемдег�- ең үлкен ел және әртүрл�- халықтардың б�-р�-мен мақтана алады.

Бразилия таңғажайып ақ құмды жағажайларымен, құтқарушы Исаның үлкен мүс�-н�-мен және Рио-де-�-анейроның әсем қаласымен танымал. Мұнда Амазонка өзен�-, әйг�-л�- Игуасу сарқырамасы, сонымен қатар Бразилия, Боливия және Парагвай арқылы өтет�-н әлемдег�- ең үлкен пантанаал сулы-батпақты жер�- бар.

Австралия - 7 741 220 км2

Океанияның ең үлкен ел�- толығымен оңтүст�-к жарты шарда орналасқан. Австралия терең тарихымен мақтана алады, оның алғашқы тұрғындары 65000 жыл бұрын Оңтүст�-к-Шығыс Азиядан қоныс аударған кезде пайда болған. Әр түрл�- ландшафтқа Буштың сырты мен шөл�-, көптеген ақ құмды жағажайлар, Уитсандей аралдары және Үлкен Тосқауыл Риф�- к�-ред�-.

Үнд�-стан - 3 287 263 км2

Үнд�-стан Бангладеш, Бутан, Мьянма, Қытай, Непал және Пәк�-стан халқы көп елдермен шектесед�-. Ел муссондар мен ыстық ауа-райына бей�-м, б�-рақ көптеген көр�-кт�- жерлер�- мен әртүрл�- рельефтер�- бар. Үнд�-станда су ресурстарының, шөлдерд�-ң, жағажайлардың және әлемдег�- ең би�-к жотаның - Гималайдың шамамен 10% шоғырланған.

Аргентина - 2 780 400 км2

Аргентина-Оңтүст�-к Америкадағы ек�-нш�- үлкен ел. Бұл патагонияға дей�-н созылатын, оң жағында Атлант мұхиты және сол жағында Тынық мұхиты бар ұзын құрлық. Аргентина континентт�-ң Оңтүст�-к конусының көп бөл�-г�-н Чилимен бөлет�-н Анд тау жотасымен қиылысады. Мұнда тундрадан бастап сусыздандырылған үст�-рттерге, қарлы шыңдарға, ормандарға және мыңдаған шақырымдық мұхит жағалауы бар тропикалық жағажайларға дей�-н бар.

Қазақстан-2 724 900 км2

Қазақстан Орталық Азиядағы ең �-р�-, сондай-ақ экономикалық және саяси қуатты ел болып табылады. Қазақстан Каспий тең�-з�-мен, Ресеймен, Қытаймен, Қырғызстанмен, Өзбекстанмен және Түр�-кменстанмен шектесед�-. Ел әлемдег�- ең төменг�- халық тығыздығының б�-р�- - б�-р шаршы шақырымға 6 адамнан белг�-л�-.

Алжир - 2 381 741 км2

Алжир-құрлықтың солтүст�-г�-нде орналасқан Африкадағы ең үлкен мемлекет. Ол Марокко мен Тунис арасындағы �-ерорта тең�-з�-мен шектесед�-. Алжирд�-ң оңтүст�-г�-нде Сахара шөл�-н�-ң солтүст�-к бөл�-г�-не өтет�-н шөлдер басым. �-ерорта тең�-з�- әсер еткен солтүст�-ктег�- жағалау жазықтары Атлас тауларымен Оңтүст�-к аймақтан бөл�-нген.

Әлем елдер�- туралы қызықты деректер

Ауданы бойынша ең к�-шкентай елдер:

Ауданы бойынша әлемдег�- ең к�-шкентай ел-Ватикан. Ватиканның ауданы небәр�- 1 км2. Ек�-нш�- орында Монако (2 км2), үш�-нш�- Науруда (21 км2), содан кей�-н Тувалу (26 км2), Сан-Марино (61 км2), Лихтенштейн (160 км2), Маршалл аралдары (181 км2), Сент-Китс және Невис (261 км2), Мальдив аралдары (300 км2), Ауданы 316 км2 болатын Мальта 10-шы орында.

Халық саны бойынша ең үлкен қалалар:

Халық саны бойынша әлемдег�- ең үлкен қала-Шанхай (Қытай). Шанхайда 24,2 миллион адам тұрады. Ек�-нш�- орында-Карачи (Пәк�-стан). Карачи халқы-23,5 миллион адам. Үш�-нш�- орында 21,5 миллион халқы бар Пекин (Қытай), содан кей�-н Дели (Үнд�-стан) - 16,3 миллион адам, Лагос (Нигерия) - 16 миллион, Тяньцзинь (Қытай) - 15,2 миллион, Стамбул (Түркия) - 14,1 миллион, Токио ( �-апония) - 13,5 миллион, Гуанчжоу (Қытай) - 13 млн., Мумбай (Үнд�-стан) - 12,4 млн., Мәскеу (Ресей)-12,197 млн., Сан-Паулу (Бразилия) - 11,89 млн., Шэньчжэнь (Қытай) - 10,46 млн., Джакарта (Индонезия) - 10 млн., Лахор (Пәк�-стан) - 10 млн., Сеул (Оңтүст�-к Корея) - 9,9 млн., Киншаса (Конго Демократиялық Республикасы) - 9,73 млн., Каир (Египет) - 9,27 млн., Мехико (Мексика) - 8,87 млн., Лима (Перу) - 8,69 млн., Лондон (Ұлыбритания) - 8,67 млн., Нью-Йорк (АҚШ) - 8,55 млн., Бангалор (Үнд�-стан) - 8,44 млн., Бангкок (Тайланд) - 8,28 млн., Хошимин (Вьетнам) - 8,22 млн., 51-орында 5,2 млн. халқы бар Санкт-Петербург (Ресей) тұр.

Халық саны бойынша ең жылдам дамып келе жатқан елдер:

Катардағы халық санының ең жоғары өсу қарқыны (15,2%), содан кей�-н БАӘ (12,3%), Бахрейн (11,1%), Оңтүст�-к Судан (5,3%), Либерия (4,5%), Кувейт (3,8%), Сингапур (3,5%), Нигер (3,5%), Уганда (3,2%), Эритрея (3,2%), Йемен (3,1%), Мали (3,1%), Бенин (3%), Малави (3%), Буркина Фасо (3%), Иордания (2,9%), Ирак (2,9%), Ангола (2,9%), Малдагаскар (2,9%), Танзания (2,9%), Руанда (2,9%), Бурунди (2,9%). Молдовада (-1,1%), Украинада (-0,6%), Грузияда (-0,6%), Болгарияда (-0,6%), Беларусь Республикасында (-0,5%), Литвада (-0,5%), Латвияда (-0,5%) халық өс�-м�-н�-ң ең төмен қарқыны.

Елдердег�- өм�-р сүру ұзақтығы:

Ең жоғары өм�-р сүру ұзақтығы Гонконгта (84 жыл), �-апонияда (83,5), Италияда (83,1), Сингапурда (83), Швейцарияда (83), Исландияда (82,6), Испанияда (82,6), Австралияда (82,4), Израильде (82,4), жылы Франция (82,2), Швеция (82,2), Канада (82), Оңтүст�-к Корея (81,9), �-аңа �-еландия (81,8), Чили (81,7), Люксембург (81,7), Нидерланды (81,6), Норвегия (81,6), Австрия (81,4), Андоррада (81,3), Германияда (80,9), Грецияда (80,9), Ирландияда (80,9), Португалияда (80,9), Бельгияда (80,8), Финляндияда (80,8), Ұлыбританияда (80,7).

Свазиленд (49 жас), Лесото (49,8), Орталық Африка Республикасы (50,7), Сьерра-Леоне (50,9), Кот-д ' Ивуар (51,5), Чад (51,6), Ангола (52,3), Нигерия (52,8) сияқты әлемдег�- ең қысқа өм�-р сүру ұзақтығы.

Әлемдег�- курорттар:

Әлемдег�- ең танымал курорттар: Мальдив аралдары, Гавай аралдары, Сейшел аралдары, Канар аралдары, Бали, Пхукет, Паттайя және Тайландтағы Самуи, Бора-Бора аралы, Рио-де-�-анейро, Майами, Дубай, Доминикан, Кайман аралдары, Филиппин, Түркия, Египеттег�- Шарм-эль-Шейх және Хургада, Үнд�-стандағы Гоа, Грециядағы Салоника мен Санторини, Испаниядағы Майорка, Вьетнамдағы Нха Транг және басқалар. Аралдар.

Әлемн�-ң географиялық картасы

Әлемдег�- ең көп баратын елдер

Франция - 89 миллион турист

�-ыл сайын 89 миллионнан астам туристерд�- тарта отырып, Франция әлемдег�- ең көп баратын ел болып табылады. Францияның астанасы Париж жылына 17 миллионға жуық туристерд�- тартады; олардың 7 миллионы Эйфель мұнарасына барады. Франциядағы Туризм жалпы �-ІӨ-н�-ң 9,7% құрайды және 2,9 миллион жұмыс орнын қамтамасыз етед�-. Диснейленд, Лувр және Париж ханымының соборы Францияның ең көп баратын жерлер�-н�-ң б�-р�- болып табылады.

Испания - 83 миллион турист

Испания әлемдег�- де, Еуропадағы да ең көп баратын ек�-нш�- ел. Туризм Испания экономикасының 12% құрайды және жұмыс орындарының 13% қамтамасыз етед�-. Туристерд�-ң көпш�-л�-г�- Еуропадан келед�-. Испанияның ең көрнект�- жерлер�-не қасиетт�- отбасы соборы, Гуэль парк�- және Альгамбра к�-ред�-.

АҚШ - 80 миллион турист

Туризм Америка Құрама Штаттарының елд�-ң �-ІӨ-дег�- ең үлкен табыс көздер�-н�-ң б�-р�- болып табылады. Өнеркәс�-п 7 миллионнан астам жұмыс орнын қолдайды, ал 2017 жылы туризм экономикаға 1,6 трлн. АҚШ доллары. Нью-Йорк, Лас-Вегас және Лос-Анджелес сияқты қалаларда жыл бойы көптеген туристер бар, Нью-Йорк елдег�- ең көп баратын қала.

Қытай - 63 миллион турист

Қытай өз�-н�-ң табиғи ландшафттарымен, бай тарихымен және дәмд�- тағамдарымен әлемдег�- ең жақсы турист�-к бағыттардың бест�-г�-не к�-ред�-. Қытайдағы Туризм-бұл ел экономикасының маңызды бөл�-г�-не айналатын өс�-п келе жатқан сала. 2018 жылы туризм Қытайдың жалпы �-ІӨ-н�-ң 11,04% құрады. Көрнект�- орындарға Ұлы Қытай қорғаны, Тыйым салынған қала және Тяньаньмэнь алаңы к�-ред�-.

Италия - 62 миллион турист

Италия мәдениетке, тарихқа және тағамдарға бай, бұл оны бүк�-л әлемдег�- адамдар үш�-н өте танымал турист�-к орынға айналдырады. Мұнда қарлы шыңдар, жайылған жүз�-мд�-ктер және жарқыраған жағалау сызықтары бар. Рим, Неаполь және Флоренция сияқты әдем�- қалаларды айтпағанда. Италияның кейб�-р көр�-кт�- жерлер�-не Пиза мұнарасы, Колизей және Пантеон к�-ред�-.

Түркия - 46 миллион турист

Ек�- құрлықта орналасқан Түркия Шығыс пен Батыстың ерекше үйлес�-м�-н ұсынады. �-ерорта және Эгей тең�-здер�-мен жуылған Түркияда көптеген таңғажайып жағалау сызықтары мен сүйк�-мд�- курорттар бар. Түркияның көрнект�- турист�-к орындарына көк меш�-т, Топкапи сарайы және әулие София мұражайы к�-ред�-.

Мексика - 41 миллион турист

Әлемн�-ң түкп�-р-түкп�-р�-нен адамдар Мексикаға таза жағажайлардан ләззат алу, терең тарих пен мәдениетт�- сез�-ну және ЮНЕСКО-ның Бүк�-ләлемд�-к мұра нысандарын ашу үш�-н келед�-. Елдег�- ең көп баратын орындардың б�-р�--Канкун, Мехико және Плайа-дель-Кармен.

Германия - 39 миллион турист

Германия шұжықтар мен әсем құлыптармен танымал. Ел жыл сайын 39 миллионға жуық туристерд�- қабылдайды, олардың 13 миллионға жуығы Германияның астанасы Берлинге барады. Германиядағы Туризм оның тұрғындары үш�-н ек�- миллион жұмыс орнын ашады және елд�-ң �-ІӨ-ге 4% - дан астам үлес қосады.

Тайланд - 38 миллион турист

Тайланд-ақ құмды жағажайларымен, дәмд�- тағамдарымен және ыстық ауа-райымен танымал турист�-к бағыт. Таиландтың астанасы Бангкок әлемдег�- ең көп баратын қала рет�-нде жи�- б�-р�-нш�- орында. Ол жыл сайын шамамен 22 миллион келуш�-лерд�- тартады. Таиландтың 1430 аралы жыл сайын жүздеген мың келуш�-лерд�- тартады, кейб�-р аралдар әлемдег�- ең жақсы деп саналады. Таиландтың ең танымал жерлер�-не Рейли жағажайы, фи-фи аралы және Бангкоктың Үлкен Сарайы к�-ред�-.

Ұлыбритания - 36 миллион турист

Лондон-жыл сайын шамамен 12 миллион адам келет�-н елдег�- ең көп баратын қала. Эдинбург, Бирмингем және Манчестер де танымал бағыттар болып табылады. Туризм елге шамамен 131 миллиард АҚШ долларын құрайды және ек�- миллионнан астам жұмыс орнын ұсынады. Ұлыбританияның ең танымал турист�-к орындарының қатарына Биг Бен, Лондон мұнарасы және Стоунхендж к�-ред�-.

Оқушыларға арналған Әлемн�-ң контурлық картасы

Таралуы бойынша әлем т�-лдер�-

• Ағылшын т�-л�--1,5 млрд. Ана т�-л�-. Ағылшын т�-л�--бүк�-л әлемдег�- бизнес пен академияда қолданылатын ең кең таралған әлемд�-к т�-лдерд�-ң б�-р�-. Ол оңай үйренед�-.
• Қытай мандарин�--1,1 миллиард тасымалдаушы. Мандарин т�-л�- Қытайдың солтүст�-г�-нде Мин әулет�- кез�-нде (1368-1644) пайда болды.
• Алфавитте 50 мыңнан астам таңба бар, б�-рақ әдетте жартысынан азы қолданылады. Көптеген медианы оқу үш�-н 3000 иероглиф жетк�-л�-кт�-.
• Хинди-602 миллион тасымалдаушы. Үнд�-станның нег�-зг�- т�-л�- Хинди т�-л�- ежелг�- т�-лден шыққан санскрит. Үнд�-станда жүз жиырма б�-р т�-л табуға болады, б�-рақ халықтың жартысынан көб�- хинди т�-л�-нде сөйлей алады. Уақыт өте келе т�-лге парсы, араб, түр�-к, т�-пт�- португал және ағылшын т�-лдер�- әсер етт�-.
• Испан т�-л�--548 миллион Ана т�-л�-. 360 миллионнан астам адам оны ана т�-л�- рет�-нде пайдаланады. Кариб тең�-з�- мен Солтүст�-к және Оңтүст�-к Американың көптеген елдер�- оны Мексика мен Коста-Рика сияқты ресми т�-л�- деп санайды. Ол Африкада да айтылады. Бұл т�-л латын т�-л�-нен шыққан.
• Француз т�-л�--274,1 млн. Ана т�-л�-. Француз т�-л�--латын және кельт т�-лдер�-н�-ң б�-р�-гу�-н�-ң өн�-м�-. Француз шрифт�-мен жазылған алғашқы мәт�-ндер шамамен 842 жылы пайда болды.
• Араб т�-л�--274 млн. Ана т�-л�-. Араб т�-л�- 1000 жылдан астам уақыт бұрын Араб түбег�-нде пайда болды, онда әртүрл�- көшпел�- топтар сөйлед�-. Бұл т�-л бүк�-л әлемге, сондай-ақ Солтүст�-к Африка мен �-ерорта тең�-з�- аймақтарына таралды. Араб т�-л�--дауыссыз дыбыстары көп т�-л.
• Араб т�-л�-н�-ң көптеген диалект�-лер�- бар
• Бенгал – 272 миллион тасымалдаушы. Бенгал т�-л�- Бангладеште және Батыс Бенгалия штатында Шығыс Үнд�-станда кең таралған. Бұл т�-л хинди т�-л�- сияқты үнд�-еуропалық т�-л. Бұл т�-лде 100 мыңнан астам ерекше сөздер бар.
• Орыс т�-л�--258 млн. Ана т�-л�-. Орыс т�-л�- славян т�-л�- болып табылады және украин, беларусь және т�-пт�- поляк т�-лдер�-не ұқсас. Т�-лд�-ң рәм�-здер�- грек алфавит�-не нег�-зделген кириллицадан алынған. Бұл үйренуге ең қиын т�-лдерд�-ң б�-р�-, б�-рақ сонымен б�-рге орыс т�-л�- сапа мен дыбысқа ие, бұл оны шетелд�-к тыңдаушылар ест�-ген сайын ерекше етед�-.
• Португал т�-л�--257,7 миллион Ана т�-л�-. Бұл Португалия мен оның бұрынғы колониясы Бразилия арасында сөйлейт�-н роман т�-л�-. Португал т�-л�-н Испания мен Азор аралдарында да естуге болады. �-алпы, португал т�-л�- испан т�-л�-не өте ұқсас болып саналады.
• Урду-231 млн. тасымалдаушы. Урду нег�-з�-нен Пәк�-стан мен Үнд�-станда кең таралған. Пәк�-станның ресми т�-л�- рет�-нде урду т�-л�-не түр�-к, араб және парсы т�-лдер�- де қатты әсер етт�-. Урду Үнд�-станның солтүст�-г�-нде, Дели аймағында 900 жылдан астам уақыт бұрын пайда болды.

Әлемдег�- ең ұзын өзендер

Әлемдег�- ең ұзын өзен-Нил-Кагера (6650 км.), ек�-нш�- орында-Амазонка-Укаяли-Апуримак (6400 км.), үш�-нш�- орында-Янцзы өзен�- (6300 км.), одан әр�- Миссисипи-Миссури-Джефферсон өзен�- (6275 км.), Енисей-Ангара-Селенга (6275 км.), Хуанхэ (5464 км.), Обь-Ерт�-с (5410 км.), Парана-Ла-Плата (4880 км.), Конго-Чамбеши (4700 км.), Амур-Аргун (4444 км.), Лена өзен�- (4400 км.), Меконг өзен�- (4350 км.), Маккензи-Пис-Финлей (4241 ), Нигер өзен�- (4200 км.), Муррей-Дарлинг (3672 км.), Токантис-Арагуая (3650 км.), Ед�-л өзен�- (3645 км.).

Н�-л-әлемдег�- ең ұзын өзен, ұзындығы шамамен 6650 шақырым. Ол Африка континент�-н�-ң көп бөл�-г�- арқылы б�-рнеше елдер арқылы өтед�-, соның �-ш�-нде Уганда, Эфиопия, Судан, Оңтүст�-к Судан, Конго Демократиялық Республикасы, Кения, Танзания, Руанда, Бурунди және Египет. Көк және Ақ Н�-л-оңтүст�-кке қарай ағып, ақырында �-ерорта тең�-з�-не құятын Н�-лд�-ң нег�-зг�- салалары.

Амазонка өзен�--ұзындығы 6400 шақырым болатын әлемдег�- ек�-нш�- өзен. Өзен Оңтүст�-к Американың үш ел�- арқылы өтед�-: Бразилия, Перу және Колумбия және Атлант мұхитына құяды. Амазонка тропикалық орманы-биологиялық алуан түрл�- аймақ. Әлемдег�- барлық белг�-л�- түрлерд�-ң шамамен үштен б�-р�- Амазонка аймағында тұрады.

Қытайдағы Янцзы өзен�-н�-ң ұзындығы 6300 шақырымды құрайды және әлемдег�- ең ұзын үш�-нш�- өзен және Азиядағы ең ұзын өзен. Өзен Қытайдың көп бөл�-г�- арқылы шығыс бағытта ағып, Шығыс Қытай тең�-з�-не құяды. Үш шатқал бөгет�--өзеннен энергия алатын әлемдег�- ең �-р�- электр станциясы.

Америка Құрама Штаттарының оңтүст�-г�-ндег�- Миссисипи өзен�-н�-ң ұзындығы 6270 шақырым. Миссури мен Миссисипи өзендер�- - АҚШ-тағы ең ұзын ек�- өзен, б�-рақ олар б�-р-б�-р�-не құятын болғандықтан, олар көб�-несе б�-р үлкен өзен немесе өзен жүйес�- рет�-нде қарастырылады.

Енисей өзен�- 5550 шақырымға созылады. Енисей-Ангара-Селенга өзендер�- Ресей мен Моңғолия арқылы өтед�-. Енисейде көптеген балықтар бар, ал жағалаулар қоныс аударатын бұғылардың маңызды мекен�- болып табылады.

Хуанхэ немесе Хуан өзен�- деп те аталатын сары өзен-әлемдег�- алтыншы, ал Қытайдағы ек�-нш�- ең ұзын өзен. Оның ұзындығы шамамен 5464 шақырымды құрайды. Өзен Қытайдың тоғыз түрл�- провинциясы арқылы өтед�-.

Об өзен�- Ресейд�-ң көп бөл�-г�- арқылы ағып, ақырында Солтүст�-к Мұзды мұхитқа құяды. Новосибирск өзен жағасында орналасқан және әйг�-л�- Трансс�-б�-р тем�-ржолы да осы қаладағы өзенд�- кес�-п өтед�-. Обь географиялық жағынан да, өнеркәс�-п тұрғысынан да Ресей мен С�-б�-р үш�-н өте маңызды. Өзен ауыз су мен суару көз�- рет�-нде пайдаланылады, сонымен қатар Новосибирск ГЭС сияқты әртүрл�- электр станцияларын гидроэлектрмен қамтамасыз етед�-.

Рио-де-Ла-Плата өзен�- Аргентина мен Уругвай арқылы өтед�- және Парана мен Рио-Гранден�- қамтиды. Бұл әлемдег�- ең кең өзен. Өзен жағасында б�-рнеше �-р�- қалалар, соның �-ш�-нде Аргентинаның астанасы Буэнос-Айрес орналасқан.

Конго өзен�-н�-ң тереңд�-г�- 220 метрге дей�-н жетед�-, бұл оны ең терең өзен етед�-. Өзен Конгоның көп бөл�-г�-нде ағып, Атлант мұхитына құйылмас бұрын экваторды ек�- рет кес�-п өтед�-. Өзенн�-ң маусымдық ағыны 50 000 текше метрден асады, бұл оны Африкадағы ең қуатты өзен етед�-. Бұл энергияны Конго бассейн�-ндег�- шамамен 40 түрл�- су электр станциялары пайдаланады.

Амур өзен�-н�-ң ұзындығы шамамен 4444 шақырымды құрайды. Өзен Ресейд�-ң Қиыр Шығысы мен Солтүст�-к-Шығыс Қытай арасындағы табиғи шекараны құрайды Охот тең�-з�-, Тынық мұхиты және татар бұғазы.

2025 © BigKarta.ru