Қазақстан халқы: 19 666 840 адам (3 наурыз 2023 ж.)
Қазақстан астанасы: Астана қаласы
Қазақстанның ірі қалалары: Алматы, Қарағанды, Шымкент
Қазақстандағы тілдер: Қазақ тілі, Орыс тілі
Қазақстан әлем картасында - Шығыс Еуропа мен Орталық Азияда орналасқан ел. 5 елмен шектеседі және екі теңіз-Каспий және Арал теңіздерімен жуылады. Қазақстанның астанасы және саяси орталығы-халқы 700 мың тұрғынға жақындаған Астана.
Қазақстанның мемлекеттік тілі Қазақ тілі болып табылады, бірақ халықтың 95% - ы орыс тілін біледі және пайдаланады, сондықтан ол ұлтаралық қарым-қатынастың ресми тілі болып табылады.
Қазақстандағы Климат континенталды және өте құрғақ. Елдің көптеген аймақтарында қыс өте суық, ал жаз айлары құрғақ ыстық. Қаңтарда елдің бірқатар бөліктерінде ауа температурасы -50 С дейін төмендейді, ал жазда +70 С дейін көтеріледі.
Қазақстанның ерекше игілігі-табиғат. Елдің табиғи ландшафттары кейбір жерлерде теңіз деңгейінен 5000 метр биіктікке жететін ойпаттарды, жазықтарды да, төбелер мен тау жоталарын да біріктіреді.
Қазақстанда дала, шөлдер, тіпті өсімдіктер мен жануарлар әлемі әлемдік байлық болып табылатын қорық аймақтары бар. Қазақстанның ең әйгілі Ақсу-Жабағылы қорығы ЮНЕСКО-дан биосфералық қорық мәртебесін алды.
Табиғи сыйының арқасында Қазақстан көптеген туристерді тартады. Қазақстанның негізгі курорттық аймақтары-Алматы, Щучинск, Бурабай қалалары. Соңғысы тіпті азиялық Швейцария деп аталады. Бурабайда жылдың кез келген уақытында демалу жақсы, өйткені табиғат пен атмосфера жазда да, қыста да сиқырлы.
Қазақстан-өткен өркениеттердің іздерін сақтап қалған ел. Көрікті жерлерді іздеу үшін Оңтүстіктегі Түркістан қаласына бару керек. Мұнда әйгілі Жібек жолының бойында тұрған Қожа Ахмет Яссауи құрылыстарын көруге болады. Сақталған ғимараттардың ішінде Қожа Ахмет Яссауи кесенесі ерекше көзге түседі-күмбезі бар үлкен құрылым. Сондай-ақ ескі Тараз қаласында, Алматыда және Астанада көруге болатын көп нәрсе бар.
Астана-Бәйтерек монументі, Қожа Ахмет Ясауи кесенесі, Байқоңыр ғарыш айлағы, Хан-Шатыр, Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президентінің мұражайы, Астана қаласындағы Тәуелсіздік Сарайы, "Атамекен" Қазақстан Картасы, Медеу спорт кешені, Алматы хайуанаттар бағы, Нұр-Астана мешіті, Әзірет Сұлтан мешіті, Бекет ата жерасты мешіті, Арыстан кесенесі-Баба, Вознесенский соборы Алматы, Ақсу-Жабағылы қорығы, Алтын Эмл ұлттық паркі, ән салатын бархан, Тамғалы-Тас петроглифтері, Бурабай (Бурабай) курорты, Үлкен Алматы көлі, Есік көлі, Балқаш көлі, Арал теңізі, Сырдария өзені, Шарын каньоны, Отырар қаласының қирандылары, Астанадағы Бейбітшілік және келісім сарайы, "Көктөбе" телемұнарасы".
Қазақстан - батыста Каспий теңізінен шығыста Алтай тауларына дейін созылып жатқан және 2 724 900 шаршы метр аумақты алып жатқан ел.км. ел аумағының үштен бір бөлігін құрайтын орасан зор жер учаскесі-Қазақ даласы. Бұл 804 500 шаршы шақырымды алып жатқан әлемдегі ең үлкен құрғақ дала алаңы.
Қазақстан өзінің Қиыр Шығыс және оңтүстік-шығыс шекаралары бойында таулы, онда Алтай мен Тянь-Шань орманды жоталарының көп бөлігі жыл бойы қармен жабылған, ал көптеген биік шыңдар 6500 метрден асады. Қазақстанның ең биік шыңы-Хан Тәңірі 6 995 м-ге жетеді.батыста Ресей Федерациясымен шекараның бойында таулы далалар мен ормандар басым.
Ең маңызды өзендерге Есіл, Ертіс, Сырдария, Тобыл және Орал жатады. Каспий және Арал теңіздері, сондай-ақ Алакал, Балқаш, Теңіз және Зайсан көлдері ең ірі су айдындары болып табылады.
Қазақстан 14 әкімшілік облысқа және 4 қалаға бөлінген. Алфавиттік тәртіпте: Ақмола, Ақтөбе, Алматы, Атырау, Шығыс Қазақстан, Жамбыл, Қарағанды, Қостанай, Қызылорда, Маңғыстау, Солтүстік Қазақстан, Павлодар, Түркістан және Батыс Қазақстан. Алматы, Байқоңыр, Астана, Шымкент Қалалары.
Астана Елорда болып табылады және елдің солтүстік бөлігіндегі Есіл өзенінің жағасында орналасқан. Миллионнан астам тұрғыны бар бұл Қазақстанның екінші ірі қаласы. Оңтүстік Қазақстанның таулы ауданында орналасқан Алматы-екі миллионнан астам тұрғыны бар елдегі ең ірі қала. Алматы ірі коммерциялық және мәдени орталық, сондай-ақ Қазақстанның ең тығыз қоныстанған және космополиттік қаласы болып табылады.
Қазақстан 5 мемлекетпен шектеседі: солтүстігінде және батысында Ресей Федерациясымен; шығысында Қытаймен; оңтүстігінде Қырғызстанмен, Өзбекстанмен және Түрікменстанмен. Арал теңізі Оңтүстік шекара бойында орналасқан. Каспий теңізі батыс шекара бойында орналасқан.
Алматы алғаш рет біздің дәуірімізге дейінгі 10 ғасырда қоныстанған және 1867 жылы қала мәртебесін алған. Қала 1929 жылдан 1977 жылға дейін елдің астанасы болды, содан кейін үкімет Астананы Астанаға көшірді. Бүгінде бұл Қазақстанның ірі сауда және мәдени қаласы. 1887 жылы үлкен жер сілкінісі он бес минуттан аз уақыт ішінде бүкіл қаланы қиратты.
Астана-Қазақстанның астанасы. Қала елдің солтүстік бөлігінде Есіл өзенінде орналасқан. Ол 1830 жылы Ақмола ретінде құрылды және атауын бірнеше рет өзгертті; 1998 жылы ол Астана, содан кейін 2019 жылы Нұр-сұлтан деп аталды.
Шымкент 12 ғасырда шымкент ретінде құрылды және бұл атау 1993 жылы Үкіметтің қазақ атауларын қалаларға қолдану мақсатында өзгертілді. Шымкент дәстүрлі түрде қорғасын өндірісімен танымал, 1934 жылы мұнда қорғасын балқыту зауыты құрылды. Басқа салаларға мырыш, қаракөл терісі, тоқыма, тамақ және фармацевтика өндірісі жатады.
Қарағанды 1931 жылы құрылған. Бұл Қарағанды облысының астанасы және халық саны бойынша еліміздің төртінші ірі қаласы. Қарағанды атауы осы ауданда мол өсетін Қарағанды бұталарынан шыққан.
Қазақстанда 250 000-нан астам тұрғыны бар басқа да қалалар бар. Оларға Тараз, Ақтөбе, Павлодар, Өскемен, Семей және Орал жатады.
Хан Тәңірі тауы Қытай мен Қазақстанның шекарасында орналасқан және Қазақстандағы ең биік нүкте болып табылады. Таудың шыңы мен шыңы қар мен мұзбен жабылған. Хан тәңірі" Аспан иесі " дегенді білдіреді, бұл тау жергілікті шамандық мәдениеттің қасиетті ғибадат орнына айналғаннан бері пайда болған терминология. Төменгі биіктіктер-шыршалы ормандар басым болатын тік төбелер.
Талғар шыңы-Қазақстанның ең Солтүстік шыңдарының бірі және Іле атауындағы ең биік шың. Бұл альпинизм, кемпинг және демалыс үшін дәстүрлі орын. Талғар облысында Іле-Алатау мемлекеттік ұлттық паркі мен Алматы қорығы да ішінара орналасқан.
Белуха тауы Ресей мен Қазақстанның шекарасында Катун тауларында орналасқан. Ағайынды Трондар 1914 жылы Белуха тауына шыққан алғашқы адамдар болды. Об өзені және Ресей мен Қазақстанның шекаралары арқылы өтетін басқа өзендер осы мұздықтардан бастау алады.
Молодежная тауы-Қазақстандағы Алматы маңындағы тау шыңы. Тау тектоникалық белсенді ландшафтта орналасқан және кейде жер асты дүмпулері сезіледі.
Ел хромит, вольфрам, қорғасын, мырыш, марганец, күміс және уран қорлары бойынша әлемнің жетекші елдерінің қатарына кіреді. Қазақстан Пайдалы қазбаларды өндіру көлемі бойынша ТМД елдері арасында Ресейден кейін екінші орында тұр. Сондай-ақ, Қазақстанда боксит, мыс, алтын, темір кені, көмір, табиғи газ және мұнайдың айтарлықтай қоры бар.
Қазақстанның ең маңызды табиғи ресурстарының бірі-елге көптеген туристерді тартатын оның әдемі пейзаждары. Қазақстан үкіметінің мәліметінше, 2016 жылы елге 6,5 миллионнан астам турист келген. 2016 жылы Қазақстанға келген туристердің көпшілігі Өзбекстан мен Ресейден келген, мұны осы елдердің азаматтары елге визасыз шектеулі уақыт ішінде бара алатындығымен түсіндіруге болады.
Қазақстандағы Туризм
Еліміздің ең танымал туристік бағыттарының бірі-Бәйтерек мұнарасы мен Ақ Орда Президенттік сарайының болуымен танымал Астана. Алматы қаласы да Қазақстанның ең әдемі өңірлерінің бірі болып саналады және жыл сайын көптеген туристерді қабылдайды.
Қазақстандағы мұнай және газ
Қазақстанның ең маңызды табиғи ресурстары мұнай мен газ болып табылады және елдің өңірдегі жетекші мұнай экспорттаушыларының бірі болуға әлеуеті бар. Қазақстанның мұнай қоры әлемдегі көлемі бойынша 11-ші болып бағаланады. Қазақстанда табиғи газдың дәлелденген қоры 80 триллион текше футтан асады. 21 ғасырда Қазақстанның мұнай-газ өнеркәсібі негізінен үкімет көтермелеген басқа елдердің инвестициялары есебінен экспоненциалды түрде өсті.
Қазақстандағы уран қоры әлемдегі екінші орында. Сондай-ақ, Қазақстанда ел үшін экономикалық маңызы зор көмір кен орындары бар. Елде периодтық жүйеде аталған 99 элемент табылды.
Қазақстанның Торғай алқабында судың орташа шығыны секундына тоғыз текше метрге жуық Торғай өзені ағып жатыр. Торғай алқабы эрозияға ұшыраған бассейнді және кейбір пайдалы қазбалардың, соның ішінде темір рудасының шөгінділерін қамтиды. Торғай алқабы көптеген өзендер мен көлдерден тұрады, бірақ Торғай өзені олардың ішіндегі ең ұзыны болып табылады, ол Қазақстан арқылы толығымен өтеді.
Ертіс-Ресей, Қытай және Қазақстан арқылы өтетін Обь өзенінің негізгі саласы болып табылатын өзен. Есіл және Тобыл өзендері Ертістің негізгі салалары болып табылады. Қазақстанда Ертіс өзенінің учаскесінде Шүлбі, Бақтарма және Өскемен сияқты үш ірі гидроэлектростанция орналасқан. Сондай-ақ Ресейде, Қытайда және Қазақстанда Ертіс өзені өтетін жерде салынған бірнеше автомобиль жолдары бар.
Есіл өзені Қазақстан аумағы арқылы да, Ресей аумағы арқылы да ағып өтеді. Есіл өзені Ертістің саласы болып табылады және қарашаның аяғынан наурызға дейін қатып қалады. Астананың орталығындағы Есіл өзенінде бөгет салынды. Қазақстан Есіл өзенін тереңдетуге ниетті, ол арқылы шағын кемелер өтуі мүмкін.
Жайық өзені Орал тауларының оңтүстігінен басталып, Ресей арқылы да, Қазақстан арқылы да ағып жатқан Каспий теңізіне құяды. Бұл сонымен қатар Еуропа мен Азия континенттері арасындағы шекараны құрайтын Еуропадағы ең ұзын үшінші өзен. Жайық өзені-жойылып кету қаупі төнген түрлер мен қоныс аударатын құстардың тіршілік ету ортасы. Орал сонымен қатар Жайық өзенінің атырауына уылдырық шашу үшін қоныс аударатын Каспий теңізінің көптеген балық түрлерінің отаны болып табылады.
Қазақстандағы діндер
Елдегі басым дін-ислам және бүкіл халықтың шамамен 70% - ы осы дінді ұстанады. Мұсылмандардың үлкен пайызы сунниттік мұсылмандар. Келесі үлкен діни топ-Орыс православие, оның жақтаушылары халықтың 25% - дан азын құрайды. Орыс православие христиандарына этникалық орыстар, белорустар және украиндар жатады. Басқа топтарға иудаизм, буддизм және тағы басқалар кіреді.
Қазақстандағы тілдер
Қазақстанда екі тілде: қазақ және орыс тілдерінде сөйлейді. Екі тілдің 6 230 000 - ға жуығы орыс тілінде сөйлейді, ал қазақ тілінде 5 290 000-ға жуығы сөйлейді. Басқа тілдерге неміс, түрік және украин тілдері жатады. Осы тілдерден басқа, кіші тілдерге дунган, синте-сыған, немесе түркі, плавдич және ингуш тілдері. Иммигранттар өздерімен бірге грек, корей, Беларусь және әзірбайжан тілдерін алып келді.
Қазақ тілі
Қыпшақ тармағының қазақ-түркі тілі. Оның қарақалпақ, ноғай және қырғыз тілдеріне ұқсастығы бар. Бұл тілді Қазақстан халқының 64,4% пайдаланады. Оны ТМД, Германия, Ауғанстан, Түркия және Иранда тұратын мыңдаған этникалық қазақтар да пайдаланады.
Қазақ тілінде үш диалект, атап айтқанда оңтүстік, батыс және солтүстік-шығыс тілдерінде сөйлейді. Қазақтар уақыт өте келе көптеген қауымдастықтармен араласқандықтан, қазақ тілінде қытай, араб, орыс, моңғол, татар, парсы және өзбек тілдерінен алынған сөздер бар.
Ел халқының шамамен 95% - ы орыс тілін жетік біледі. Қазақстандық мектептер оқыту құралы ретінде орыс және қазақ тілдерін пайдаланады. Қазақстанда көптеген қазақ және орыс басылымдары, сондай - ақ теле-және радио хабарлары бар.
Қазақ тағамдары
Ас үйге келетін болсақ, дәстүрлі тағамдарға сүт өнімдерінің ассортименті қосылған жылқы еті мен қой еті кіреді. Бұрын Қазақстанның көшпелі тумалары жылқы, қой және Бактрия түйелері сияқты малға қамқорлық жасаған. Бұл жануарлар байлықтың символы болғанымен, олар негізгі тамақ көзі болды, өйткені көшпенділер бір жерде ұзақ тұрмайды. Дәстүрлі тағамдарға бесбармақ, қазы, шұжық және шаншу деп аталатын ет түрі кіреді.
Қазақстан Орталық Азиядағы ең ірі экономика болып табылады және мұнай, газ және басқа да пайдалы қазбалар сияқты табиғи ресурстардың орасан зор кен орындарына тәуелді. Сондай-ақ елде мал өсіру және астық өндіру сияқты маңызды Ауыл шаруашылығын қолдайтын ландшафт бар. Елдің өнеркәсіптік секторы пайдалы қазбаларды өндіру мен өндіруге, сондай-ақ ауыр техника өндірісіне тәуелді.
Ел экономикасының негізгі қозғаушы күштері пайдалы қазбалар, атап айтқанда кен, марганец, хромит, қорғасын және мырыш болып табылады. Ауыл шаруашылығы да маңызды рөл атқарады, оның үлесі 5%, өнеркәсіп 35% және қызмет көрсету саласы 60% құрайды. Сондай-ақ, ел мұнай мен газды жүздеген мың метрикалық тоннаға өндіреді және экспорттайды. Ол сондай-ақ әлемдік өндірістің 35% - приходится құрайтын уран шығарады және Австралиядан кейінгі уран қоры бойынша екінші орында. Қазақстанның қарқынды дамып келе жатқан қызмет көрсету салалары технологиялармен және бөлшек саудамен байланысты.
Қазақстан Экспорты
Негізгі экспорттық тауарлар экспорттың жалпы көлемінің 59% -. құрайтын мұнай және мұнай өнімдері, қара металдар (19%), химиялық заттар (5%) және машиналар (3%) болып табылады. Басқа экспорттық тауарларға көмір, жүн, астық және көмір жатады. Жетекші экспорттық серіктестер-Қытай (15%), Ресей (12%), Франция (9%) және Германия (7%).
Қазақстан Импорты
Ел негізінен металл бұйымдарын, азық-түлік пен жабдықты басқа елдерден импорттайды. Импорт Ресейде (32%), Қытайда (25%) және Германияда (4%) сатып алынады.
2024 © BigKarta.ru