Әлем картасы

Азия картасы

Азия картасы

Азия-батыста Еуропа мен Африкамен, Оңтүстікте Океаниямен және шығыста Солтүстік Америкамен шектесетін әлемдегі ең үлкен және халқы көп континент.

Азияның континентальды шекараларының көп бөлігі нақты белгіленгенімен, сұр аймақтар бар. Еуропа мен Азия техникалық жағынан бірдей жалпы аумақта орналасқан және оларды Еуразия деп атайды.

Армения, Әзірбайжан және Грузия кейде азиялық, кейде еуропалық деп аталады. Ресей, әдетте, Орал тауларының бойымен бөлінеді, оның батыс жартысы "Еуропалық Ресей", ал шығысы жай "Ресей"деп аталады. Түркияның ең үлкен қаласы Стамбул мен оның Болгария мен Грециямен тікелей шекаралары арасындағы жер кейде Еуропаның "Фракия" деп аталатын бөлігі ретінде аталады, ал оның қалған аумағы "Анадолы" деп аталады және Азияның бөлігі болып табылады.

Елдермен, қалалармен және курорттармен, жолдармен, көшелермен және үйлермен онлайн режимінде Азияның спутниктік картасы

Азия Елдері

Батыс Азия елдеріне Ауғанстан, Бахрейн, Иран, Ирак, Израиль, Иордания, Кувейт, Ливан, Оман, Катар, Сауд Арабиясы, Сирия, Түркия, Біріккен Араб Әмірліктері және Йемен кіреді.

Түркияның солтүстік-шығысында Кавказ, батысында Қара теңіз мен шығысында Каспий теңізі арасында орналасқан таулы аймақ. Кавказға Армения, Әзірбайжан, Грузия және Ресейдің бір бөлігі кіреді.

Орталық Азия Иран мен Ауғанстанның солтүстігінде және Ресейдің оңтүстігінде орналасқан және Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Түрікменстан және Өзбекстаннан тұрады. Шығыс Азия Орталық Азия, Ресей және Тынық мұхиты арасындағы аймақты қатерлі ісік Тропикасы басталғанға дейін анықтайды.

Шығыс Азия елдеріне Қытай, Жапония, Солтүстік Корея, Оңтүстік Корея және Моңғолия (сонымен қатар Гонконг, Макао және Тайвань) кіреді. Оңтүстік Азияны Шығыс Азиядан қытай мен Үндістан арасындағы Гималай тауларымен бөлінген және негізінен өз елдері орналасқан Үнді тектоникалық плитасымен анықталған Үнді субконтиненті деп те атайды.

Оңтүстік Азия елдеріне Бангладеш, Бутан, Үндістан, Мальдив аралдары, Непал, Пәкістан және Шри-Ланка кіреді. Оңтүстік-Шығыс Азия аймағы солтүстігінде оңтүстік және Шығыс Азия мен оңтүстігінде Океания арасындағы тропикалық және Экваторлық елдерді анықтайды.

Оңтүстік - Шығыс Азия елдеріне Бруней, Камбоджа, Индонезия, Лаос, Малайзия, Мьянма (немесе Бирма), Филиппин, Сингапур, Тайланд, Шығыс Тимор (немесе Тимор-лести) және Вьетнам кіреді.

Азия аймақтарының картасы орыс тілінде

Азия аймақтарының картасы орыс тілінде

Азиядағы ең көп қоныстанған елдер

Үндістан мен Қытай континент халқының шамамен 50% құрайды. Шығыс Азия әлемдегі барлық аймақтар арасында адам дамуының ең жоғары индексіне ие.

Қытай - 1,426 миллиард адам

Шамамен 1,426 миллиард халқы бар Қытай Азиядағы ғана емес, әлемдегі ең көп қоныстанған ел. Қытай халқы Азия халқының 31,35% құрайды. Оның халық тығыздығы бір шаршы шақырымға 137 адамды құрайды. Елдің шығыс жартысы халықтың 90% - дан астамын құрайтын ең көп қоныстанған аймақ.

Үндістан - 1,410 миллиард адам

Үндістан Азиядағы да, әлемдегі де халық саны бойынша екінші орында, шамамен 1,410 миллиард халқы бар, бұл Азия халқының 29,72% құрайды. Үндістанның жалпы халқының шамамен 30% - ы қалалық жерлерде тұрады, олардың көпшілігі ауылдық жерлерде тұрады. Халықтың 1,2% өсуімен, 2024 жылға қарай ол Қытайды басып озып, әлемдегі ең көп қоныстанған ел болады деп болжануда.

Индонезия - 280 миллион адам

Индонезияның халқы 280 миллион адамды құрайды. Халықтың көпшілігі әлемдегі ең көп қоныстанған Ява аралында тұрады. Индонезия халқы салыстырмалы түрде жас, орташа жасы 28,6 жасты құрайды.

Пәкістан - 228 миллион адам

Пәкістанның халқы шамамен 228 миллион адамды құрайды, бұл 19 жыл ішінде 57% өсуді білдіреді. Пәкістан халқы әлем халқының 2,57% және Азия халқының 4,39% құрайды, Азияда төртінші және әлемде алтыншы орында. Пәкістан-орташа жасы 23,4 жасты құрайтын салыстырмалы түрде жас ұлт.

Бангладеш - 179 миллион адам

Бангладештің халқы 179 миллион адамды құрайды. Бұл әлемдегі халық саны бойынша сегізінші және халқы ең көп ірі ел. Бангладештің халқы Азия халқының жалпы санының 3,63% құрайды. Орташа жылдық салыстырмалы өсім 1,37% болса, 2065 жылы халық саны екі есеге артады деп күтілуде.

Ресей-147 миллион адам

2023 жылдың қаңтарындағы жағдай бойынша Ресейдің халқы шамамен 147 миллион адамды құрайды. Ресей халқы Азия халқының 3,19% құрайды және жылдық өсу қарқыны 0,19% құрайды.

Жапония - 128 миллион адам

Жапонияның халқы шамамен 128 миллион адамды құрайды, бұл Азия халқының 2,81% құрайды. Халықтың көп бөлігі (80% - дан астамы) Хонсю аралында тұрады. Токио, Канагава және Осака - сәйкесінше 8 миллион, 3 миллион және екі миллион халқы бар Жапонияның ең ірі қалалары. Жапония халқының өсу қарқыны өмір сүру ұзақтығының жоғары болуына қарамастан туудың төмендеуі нәтижесінде -0,01 деп бағаланады.

Филиппин - 100,6 миллион адам

1990 жылдан 2008 жылға дейін Филиппин халқының саны 45% - ға өсті. Қазіргі уақытта елдің халқы шамамен 100 миллион адамды құрайды, бұл Азия халқының жалпы санының 2,23% құрайды. Халықтың шамамен 50% - ы Лузон аралында тұрады. Филиппин-халықтың орташа жасы 22,7 жасты құрайтын салыстырмалы түрде жас мемлекет. Халық санының өсу қарқыны 1,5% - ға бағаланады.

Вьетнам - 94 миллион адам

2016 жылғы жағдай бойынша Вьетнамның халқы шамамен 94 миллион адамды құрайды, бұл Азия халқының 2,03% құрайды. Елдің халқы 1979 жылы 52 миллионнан 2016 жылы 74 миллионнан асты. Халықтың жылдық өсімі 1,5% құрайды және 2060 жылға қарай халық саны екі есеге артады деп күтілуде.

Иран - 78,8 миллион адам

Иран 2017 жылғы жағдай бойынша шамамен 78,8 миллион халқы бар Азиядағы ең көп қоныстанған он елдің тізімін жабады, бұл Азия халқының жалпы санының 1,74% құрайды. 1956-2009 жылдар аралығында Иранда халық санының тез өсуі байқалды, осы кезеңде халық саны 19 миллионнан 75 миллионға дейін өсті. Иран халқының өсу қарқыны 1,29 құрайды және 2070 жылы халық саны 2017 жылмен салыстырғанда екі есе артады деп күтілуде.

Азияның басқа халқы көп елдері: Түркия (78,214,000), Таиланд (68,387,000), Мьянма (52,280,000), Оңтүстік Корея (50,617,000), Ирак (36,575,000), Сауд Арабиясы (31,521,000), Өзбекстан (31,283,000), Малайзия (31,032,000), Непал (28,038,000), Ауғанстан (26 849 000), Йемен (26 745 000), Солтүстік Корея (25 863 000).

Азияда қанша ел бар?

Азия 49 елден және басқа үш аумақтан тұрады. Біріккен Ұлттар Ұйымы статистикалық мақсаттар үшін Азияны бес түрлі субаймаққа бөледі: Шығыс Азия, Оңтүстік-Шығыс Азия, Оңтүстік Азия, Орталық Азия және Батыс Азия.

Гонконг және Макао, Қытай Халық Республикасының арнайы әкімшілік аймақтары. Гонконг британдық колония болды, бірақ 1997 жылы Қытайға қайтарылды. Макао 1999 жылға дейін Португалияның колониясы болды, ол да Қытайдың бақылауына қайтарылды. Үшінші Азия аумағы-Тайвань аралы.

Неміс тіліндегі Азия картасы

Неміс тіліндегі Азия картасы

Азияның Арал елдері

Филиппин

Филиппин архипелагы Тынық мұхитының батысындағы 7641 аралдан тұрады. Егеменді мемлекеттің жалпы ауданы 343 448 шаршы шақырымды құрайды, ал 2015 жылы халық саны 100 981 437 адамды құрады. Филиппиндер әлемдегі ең ұзын бесінші жағалау сызығына ие және оңтүстік Қытай теңізімен, Филиппин теңізімен және шығыста, батыста және оңтүстікте Целебес теңізімен қоршалған. Елде Малайзия, Индонезия, Вьетнам және Тайваньмен теңіз шекаралары бар.

Шри-Ланка

Шри - Ланка-Бенгал шығанағында орналасқан Азиядағы Арал мемлекеті, ол 65,610 шаршы шақырым аумақты алып жатыр және 21,444,000 халқы бар. Таяқ бұғазы мен Маннар шығанағы Арал мемлекетін материктік Азиядан бөледі. Үнді мифологиясына сәйкес, Шри-Ланка бір кездері Үндістанмен жаяу жүруге болатын құрлық көпірімен байланысқан. Бүгінгі күні мұндай көпір болмаса да, әктас жағалауларының тізбегі екі құрлық арасында және кейбір жерлерде салыстырмалы түрде таяз.

Мальдив аралдары

Мальдив аралдары-Үндістан мен Шри-Ланканың оңтүстік-батысында Араб теңізінде орналасқан және небәрі 298 шаршы шақырым аумақты алып жатқан Арал мемлекеті. 2016 жылы халық саны 427 756 адамды құрады. Бұл Азиядағы ауданы жағынан да, халқы жағынан да ең кішкентай ел. Мальдив аралдарында 26 атолл бар, олардың құрамында 1192 Маржан аралдары бар. Бұл аралдар шамамен 90 000 шаршы шақырым жерде орналасқан, бұл Мальдив аралдарын әлемдегі ең таралған елдердің біріне айналдырады.

Жапония

Шығыс Азия Арал мемлекеті Жапония 377 972 шаршы шақырым аумақты алып жатыр, 2017 жылы оның халқы 126 672 000 адамды құрады. Жапония Тынық мұхитында материктік Азияның шығыс жағалауында орналасқан. Жапон аралдары Охот теңізі мен Шығыс Қытай теңізінің арасында орналасқан. Ел құрамына шамамен 6852 арал кіреді. Жапонияның едәуір бөлігі тығыз ормандар мен таулармен жабылған, ал елді мекендер негізінен жағалаудағы аудандарда орналасқан және халық тығыз орналасқан.

Сингапур

Сингапур-Азиядағы қала-мемлекет және егеменді Арал мемлекеті. Геосаяси тұрғыдан Сингапур Оңтүстік-Шығыс Азияның бөлігі болып табылады. Малайзия түбегі мен Индонезияның Риау аралдары сәйкесінше Сингапурдың солтүстігі мен оңтүстігінде орналасқан. Қала-мемлекетке 62 кіші Аралмен қоршалған бір үлкен арал кіреді. Жалпы ауданы 721,5 шаршы км, ал халық саны 2017 жылы 5 612 30 адамды құрады.

Индонезия

Экватордың екі жағында 13000-нан астам арал бар Индонезия әлемдегі ең үлкен Арал елі болып табылады. Ел әдетте Оңтүстік-Шығыс Азияның бөлігі болып саналады, бірақ оның аумағының бір бөлігі Океанияда орналасқан. Индонезия жалпы ауданы 1 904 569 шаршы шақырымды құрайды және 2016 жылы 261 115 456 халқы болды. Индонезияның Ява аралы-әлемдегі ең көп қоныстанған Арал. Индонезияның 6000-нан астам аралдары мекендейді.

Шығыс Тимор

Шығыс Тимор-Тимор аралының шығыс жартысында Тынық мұхитында орналасқан Оңтүстік-Шығыс Азиядағы шағын егеменді мемлекет. Шығыс Тимор аумағы сонымен қатар жақын маңдағы әртүрлі шағын аралдарды қамтиды. Шығыс Тимор жалпы ауданы 15 410 шаршы шақырымды алып жатыр және 2015 жылы 1 167 242 халқы болды. Елдің көп бөлігі таулы және сирек қоныстанған.

Тайвань

Тайвань, ресми түрде қытай Республикасы ретінде белгілі, Азиядағы Арал мемлекеті, оның жалпы ауданы 36 197 шаршы шақырымды құрайды және 23 550 077 адамды құрайды. Қытайдан оңтүстік-шығысқа қарай 180 км жерде орналасқан Тайвань материктік Азиядан Тайвань бұғазымен бөлінген.

Бруней-Даруссалам

Оңтүстік-Шығыс Азия елі Бруней-Даруссалам 5765 шаршы шақырым аумақты алып жатыр және шамамен 417 200 халқы бар. Ел бүкіл аралды қамтымаса да, Ол Малайзия мен Индонезияның бөліктерін қамтитын Борнео аралының бөлігі болып табылады. Бруней Борнеоның солтүстік жағалауында орналасқан және барлық үш жағынан Малайзияның Саравак штатымен қоршалған. Елдің солтүстік жағында оңтүстік Қытай теңізінде жағалау сызығы бар.

Азия Аумағы

Жер бетіндегі ең үлкен Континент Азияның жалпы көлемі шамамен 44 579 000 шаршы шақырымды немесе планетаның жалпы жерінің 30% құрайды.

Азияның ірі елдеріне Ресей (17,1 млн.шаршы км.), Қытай (9,6 млн. шаршы км.), Үндістан (3,3 млн. шаршы км.) және Қазақстан ( 2,7 млн. шаршы км.) кіреді.

Азияның ең кішкентай елдері-Мальдив аралдары (300 шаршы км), Сингапур (719 шаршы км), Бахрейн (765 шаршы км) және Бруней (5765 шаршы км). Егер Гонконг пен Макао бөлек елдер ретінде танылса, онда Макао (31,3 шаршы км.) Азиядағы ең кішкентай ел, ал Гонконг (2755 шаршы км.) төртінші орында.

Испан тіліндегі Азия картасы

Испан тіліндегі Азия картасы

Ауданы бойынша Азияның ірі елдері

Ресей

Ресей Азиядағы ең үлкен ел ғана емес, сонымен қатар әлемдегі ең үлкен ел. Оның жалпы ауданы 17 075 200 шаршы шақырымды құрайды және 144 463 451 адам тұрады. Ресейдің Астанасы-Мәскеу. Елдің үлкендігі соншалық, ол 11 түрлі уақыт белдеулерін қамтиды. Ресей жазықтар, шөлейттер, таулар, жағалау сызықтары және тундра сияқты бірқатар географиялық ерекшеліктерді қамтиды.

Қытай

Азиядағы екінші ірі ел-Қытай, оның ауданы шамамен 9,5 миллион шаршы шақырым. Қытайдың халқы 1,403 миллиардтан сәл асады, бұл оны әлемдегі ең көп қоныстанған елге айналдырады. Қытайдың Астанасы-Пекин. Эверест тауы, әлемдегі ең биік тау, елде орналасқан және Қытай мен Непал арасындағы шекараны құрайды. Сонымен қатар, Қытайда Гоби шөлі, Тибет үстірті, субтропикалық ормандар және Тынық мұхиты жағалаулары сияқты бірнеше экожүйелер орналасқан.

Үндістан

Үндістан-үшінші ірі азиялық ұлт. Ол 3,2 миллион шаршы шақырымнан астам аумақты алып жатыр. Сонымен қатар, оның халқы 1,324 миллиардтан асады, бұл оны әлемдегі екінші ең көп ел етеді. Ел Үнді түбегінің басым бөлігін алып жатыр және Бенгал шығанағы, араб теңізі және Үнді мұхитының бойында жағалау сызықтары бар. Елдің аумағына батысында Тар шөлі, солтүстігінде Гималай тау жотасы және солтүстігі мен шығысында Үнді-Ганг су алабы аймағы кіреді.

Қазақстан

Көлемі бойынша Азиядағы төртінші ел-Қазақстан, оның ауданы 2,7 миллион шаршы шақырымды құрайды. Қазақстан Орталық Азияда орналасқан және Каспий теңізімен, Ресеймен, Өзбекстанмен, Қырғызстанмен, Түрікменстанмен және Қытаймен шектеседі. Ел халқы 18 миллионға жуық адамды құрайды, олардың көпшілігі этникалық қазақтар. Қазақстан теңізге шыға алмайтын әлемдегі ең ірі ел болып табылады және қазақ даласының отаны болып табылады.

Сауд Арабиясы

Сауд Арабиясы-Азиядағы бесінші ірі ел және Арабия түбегінде орналасқан, оның ауданы 2 149 690 шаршы шақырым. Жалпы халық саны шамамен 33 миллион адамды құрайды. Елде Парсы шығанағында да, Қызыл теңізде де жағалау сызықтары бар және оның аумағының көп бөлігі құрғақ шөлді жерлермен сипатталады. Сауд Арабиясы әлемдегі екінші ірі мұнай қорларының отаны болып табылады және экономикасының едәуір бөлігі ретінде мұнай өнеркәсібіне сүйенеді. Шын мәнінде, ел әлемдегі ең ірі мұнай өндіруші және экспорттаушы болып табылады.

Иран

Иран-Азиядағы алтыншы, ал Таяу Шығыстағы екінші үлкен мемлекет, оның жалпы ауданы 1 648 195 шаршы шақырымды құрайды. Иран халқы шамамен 80 829 192 адамды құрайды. Елдің ұзақ тарихы бар және Азиядағы ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұра нысандарының саны бойынша үшінші орында. Иран тау жоталарымен, бассейндермен және Иран үстірттерімен жабылған. Оның Оман шығанағы, Парсы шығанағы және Каспий теңізі бойында жағалау сызықтары бар.

Моңғолия

Моңғолия Қытай мен Ресей арасында орналасқан. Ол 1 566 000 шаршы шақырым аумақты алып жатыр, бұл оны Азиядағы жетінші үлкен елге айналдырады. Моңғолияның көптеген аймақтары елдің оңтүстік бөлігінде орналасқан Гоби шөлін қоспағанда, таулар мен жайылымдық далалармен жабылған. Елдің бүкіл аумағы Моңғол үстіртінде орналасқан. Моңғолия халқы 3 081 677 адамды құрайды.

Индонезия

Индонезия Тынық мұхиты мен Үнді мұхиттары арасындағы 17000-нан астам аралдан тұрады. Бұл Азиядағы сегізінші және Оңтүстік-Шығыс Азиядағы ең үлкен ел. Бұл аралдар бірге Азия мен Океания арасында бөлінген 1 904 569 шаршы шақырым аумақты алып жатыр. Ел халқының жалпы саны 261 115 456 адамды құрайды, бұл оны әлемдегі халық саны бойынша төртінші ел етеді. Индонезиядағы ең үлкен үш арал - Суматра, Целебес және Ява. Ел экономикасының көп бөлігі ауыл шаруашылығына, соның ішінде шай, кофе, күріш, резеңке және пальма майы сияқты дақылдарға байланысты.

Пәкістан

Пәкістан Үндістанның солтүстік-батысында, Оңтүстік Азияда орналасқан. Ол Оман шығанағымен, Араб теңізімен, Қытаймен, Ауғанстанмен және Иранмен шектеседі. Ел жалпы ауданы 881 913 шаршы шақырымды алып жатыр, бұл оны Азиядағы тоғызыншы елге айналдырады. Пәкістан халқының саны шамамен 211 819 886 адамды құрайды. Үлкен аумақ тау жоталарымен жабылған. Пәкістан-биіктігі теңіз деңгейінен 8000 метрден асатын бес тау шыңының отаны.

Түркия

Азиядағы оныншы ел-Түркия, оның жалпы ауданы 783 356 шаршы шақырым. Ол трансконтинентальды ел болып саналады және оның аумағының аз бөлігі Еуропада орналасқан. Түркия халқының жалпы саны 79 814 871 адамды құрайды. Елдің көп бөлігі Қара теңіз, Мәрмәр теңізі және Эгей теңізін қоса алғанда, сулармен жуылады.

Азия картасы географиялық

Азия картасы географиялық

Азиядағы Туризм және демалыс

Азия-Тынық мұхиты аймағындағы Туризм әлемдегі ең әсерлі табиғи және техногендік ғажайыптарды ұсынады. Бұл аймақта әдемі жағажайлар, тропикалық ормандар және мөлдір сулар бар. Азия-Тынық мұхиты аймағындағы ең көп баратын елдер:

Қытай

Жыл сайын 55,6 миллион туристі бар Қытай әлемдегі ең көп келетін үшінші ел болып табылады. Ең танымал орындардың бірі-Ұлы Қытай қорғаны. Қытайдың басқа көрнекті жерлеріне тыйым салынған қала, 980-ден астам ғимараты бар Мин және Цин әулеттерінің сарай кешені және Терракота армиясы, Қытайдың бірінші императорының қабірін күзететін 8000-нан астам саз сарбаздары кіреді. Қытайда тамаша көлік жүйесі және кез келген бюджетке арналған көптеген қонақүйлер мен мейрамханалар бар.

Гонконг

Гонконгқа жыл сайын 27,8 миллион адам келеді. Бұл келушілердің көпшілігі қытай мен АҚШ-тан келеді. Гонконгтың ең көрнекті рәміздерінің бірі-үлкен Будда немесе Тянь Тан Будда, салмағы 202 тонна қола мүсін.

Малайзия

Азия-Тынық мұхиты аймағындағы ең танымал үшінші ел-Малайзия, оған жыл сайын 27,4 миллион адам келеді. Туристердің көпшілігі Сингапур мен Индонезиядан. Әр түрлі тропикалық жағажайлар мен ұлттық саябақтар бұл елді соншалықты танымал етеді. Кэмерон таулары-таза ауа мен демалуға, сондай-ақ бірнеше шай плантацияларына баруға тамаша орын. Тунку Абдул Рахман теңіз саябағы келушілерге жердегі ең жарқын маржандардың айналасында су астында жүзу және бетперде кию мүмкіндігін береді.

Туристер көп келетін басқа елдерге жылына 24,8 миллион келуші бар Тайланд, Сингапур (15 миллион), Макао (14,6 миллион), Оңтүстік Корея (14,2 миллион), Жапония (13,4 миллион), Индонезия (10,4 миллион) және Тайвань (10,4 миллион) кіреді.

Азияда қандай тілдер сөйлейді?

"Азия" сөзінің шығу тегі

Азия атауының шығу тегі әлі күнге дейін жұмбақ. Көптеген тарихшылар бұл термин гректерден бұрын пайда болған деп санайды. Лингвистикалық тұрғыдан Азия-күннің шығуын білдіретін термин. Грек мифіне сәйкес, Азия атласты дүниеге әкелген богиняның есімі болды, ол мәңгілікке аспан сфераларын қолдауға тағайындалған титан. Али-бұл финикиялық сөз, "Шығыс"дегенді білдіреді.

Азия картасы Саяси

Азия картасы Саяси

Азия Халқы

Шамамен 4,4 миллиард халқы немесе әлем халқының 62% - ы бар Азия бүгінгі күнге дейін планетадағы ең көп қоныстанған континент болып табылады. Азиядағы ең көп қоныстанған елдер-Қытай (1,426 миллиард адам), Үндістан (1,410 миллиард адам), Индонезия (280 миллион адам) және Пәкістан (228 миллион адам).

Азияның ең аз қоныстанған елдері-Мальдив аралдары (341 мың адам), Бруней (412 мың адам), Бутан (771 мың адам) және Шығыс Тимор (1,2 миллион адам). Егер Гонконг пен Макаоны ел ретінде қосатын болсақ, онда Макао (647 мың адам) Азиядағы ең аз қоныстанған үшінші елге айналады.

Азия Климаты

Батыс Азияда жылы шөлді климатқа байланысты планетадағы ең жоғары температура бар. Ирак пен Иранның кейбір аудандарында Цельсий бойынша 71 градустан жоғары температура тіркелді.

Азия сонымен қатар Ресейдің екі қаласында -67,7 градус Цельсий ретінде тіркелген ең суық ауа райының отаны болып табылады: Верхоянск және Оймякон.

Ресейдің солтүстік жартысының көп бөлігі Аляскаға және Канаданың көп бөлігіне ұқсас континентальды субарктикалық климатпен сипатталады, ал оның солтүстігі Канада территорияларының Қиыр солтүстігімен немесе Гренландия жағалауымен салыстырылатын арктикалық тундра ретінде жіктеледі.

Жердегі ең құрғақ жерлердің кейбірі батыс Азияның шөлді климатында, Орталық Азия далаларында және Қытай мен Моңғолияның кейбір бөліктерінде орналасқан. Сонымен қатар, Үндістанның солтүстік-шығысындағы Маусинрам ауылы жер бетіндегі абсолютті ең ылғалды жер болып табылады, онда жылына орта есеппен 11 872 миллиметр жауын-шашын түседі.

Оңтүстік Азияда муссондық ауа-райы, сондай-ақ қатты ыстығы бар тропикалық саванналар басым. Үнді және Тынық мұхиттарымен байланысты климаттық жағдайлар Шығыс Азияның көп бөлігінде, әсіресе шығыс Қытайда, Гонконгта, Макаода, Тайваньда, Оңтүстік Кореяда және Жапонияның оңтүстігінде күшті муссон маусымымен қалыпты ауа-райын тудырады.

Континентальды Оңтүстік-Шығыс Азияның көп бөлігі Оңтүстік Азияның кейбір құрғақ аймақтарына ұқсас Саванна климатына ие, ал оның Азия мен Океания арасындағы аралдық бөліктері тропикалық ормандарымен ерекшеленеді.

Батыс Азияның Сирия мен араб шөлдері әлемдегі ең үлкен шөлдердің бірі болып саналады, сонымен қатар Орталық Азиядағы Қытай мен Моңғолия арасындағы Гоби шөлі. Мысалы, Гималайдың биіктігі Үнді мұхитынан келетін жаңбыр бұлттарын жауып, оларды үнді субконтинентіне қайтарады, сонымен бірге солтүстік суық ауаның оңтүстікке қарай енуіне жол бермейді, бұл Оңтүстік Азияның ыстық муссондық ауа-райын да, Орталық Азияның суық шөлдері мен далаларын да түсіндіреді.

Азия Тарихы

Континент-Қазіргі әлемдегі барлық дерлік негізгі діндердің, сондай-ақ көптеген технологиялық және өркениеттік жетістіктердің отаны. Батыс Азияны кейде "өркениеттің бесігі" деп те атайды, өйткені дәл осы жерде неолит дәуіріндегі адамдар көшпелі өмір салтынан отырықшы өмір салтына көшуді бастады, бұл үшін дөңгелекті және ауыл шаруашылығының негіздерін ойлап тапты.

Батыс Азия сонымен қатар ежелгі шумер және ежелгі сияқты алғашқы белгілі адамзат өркениеттерінің отаны болды Ассирия, Вавилон және Аккад империялары. Сонымен қатар, инд алқабының өркениеті (немесе Хараппа өркениеті) Оңтүстік Азияда қалыптасқан алғашқы белгілі өркениет болды, ал Шығыс Азияда Ся әулеті Ежелгі Қытайдың алғашқы тіркелген сипаттамасы болар еді.

Азиядағы діндер

Ислам. Исламды шамамен 1,1 миллиард адам немесе континент халқының 25% - ы ұстанады, бұл оны Азиядағы ең танымал дінге айналдырады. Ислам әсіресе Батыс Азияда танымал, онда ол көптеген елдердің жалғыз ресми діні болып табылады және Кувейт пен Сауд Арабиясы сияқты елдер халқының 100% дерлік ұстанады.

Бангладеште, Үндістанда және Пәкістанда мұсылман халқы 100 миллионнан асады, ал оңтүстік-шығыс Азия елі Индонезияда 200 миллионнан астам мұсылман тұратын басқа елдерге қарағанда ислам дінін ұстанушылар көп.

Индуизм. Азиядағы екінші үлкен дін-индуизм, оның шамамен 1 миллиард жақтаушысы бар. Индуизм Үндістан мен Непалда ең күшті (мұнда халықтың 80% - дан астамы оны ұстанады).

Христиан діні де кең таралған: Армения, Грузия және Ресейдегі адамдардың көпшілігі әртүрлі православие шіркеулерін ұстанады, Шығыс Тимор мен Филиппиндер римдік католицизмді ұстанады, ал Оңтүстік Корея негізінен протестантизмді ұстанады (католиктердің айтарлықтай азшылығымен болса да).

Азиядағы басқа көрнекті діндерге сикхизм мен джайнизм (олар негізінен Үндістан мен Пәкістанда кездеседі), иудаизм (Израиль-еврей халқы басым әлемдегі жалғыз ел) және зороастризм (қазіргі Иранның кейбір бөліктерінде және басқа елдерде әлі күнге дейін қолданылып жүрген алғашқы ирандық дін) жатады.

Дінсіздік техникалық жағынан Азиядағы ең көп таралған үшінші "дін" болып саналады. Континент халқының шамамен 21%-ы, әсіресе Қытай, Гонконг, Жапония және Солтүстік Кореяда ешқандай нақты діни байланысы жоқ деп мәлімдейді.

Азия Құрлығы

Азия-әлемдегі жеті құрлықтың ішіндегі ең үлкені. Азия жер бетінің жалпы көлемінің шамамен 30% құрайды. Бір қызығы, мәдениет, саясат және география сияқты көптеген факторларға байланысты көптеген сарапшылар Азия континентінің нақты шекаралары туралы келісе алмайды. Азия географиялық жағынан Еуропамен байланысты, бұл аймақтың Еуразия деп аталуына әкелді.

Азияның ежелгі өркениеттері

Азия әлемдегі ең көне өркениеттердің отаны болды. Оларға ең көне белгілі өркениет жатады: шамамен 6000 жыл бұрын Месопотамияда (Ирактың қазіргі оңтүстік бөлігі) өмір сүрген шумерлер. Басқа осындай ежелгі қауымдастықтарға Үнді алқабының Үнді өркениеті жатады.

Тарихшылардың, археологтар мен ғалымдардың көпшілігі әлемдегі ең алғашқы адамзат өркениеті қазіргі Иран, Ирак, Кувейт және Сирияның бір бөлігінің отаны болып табылатын Тигр-Евфрат Азия аймағында "өркениет бесігі" деп аталатын жерде қалыптасқан деп келіседі.

Азияның ірі қалалары

Азиядағы ең көп қоныстанған қалалардың жартысы Жапонияда немесе Қытайда орналасқан, ең ірі қала орталықтары Жапониядағы Токио мен Осака, Қытайдағы Шанхай, Пекин және Гуанчжоу.

БҰҰ жүргізген зерттеу 2050 жылға қарай Азия халқының саны 5,3 миллиардқа жетеді деп болжайды. Сондай-ақ, алыс емес болашақта Үндістан, Пәкістан және Қытайды қоса алғанда, аздаған елдерде бүкіл жер халқының 50% - ы тұрады деп күтілуде. Сондай-ақ, бүкіл әлемде өмір сүру ұзақтығы өсе береді деп болжануда, бұл егде жастағы адамдар санының өсуіне әкеледі.

Кіші Азия қайда?

Кіші Азия, сондай-ақ Анадолы немесе Анадолы үстірті ретінде белгілі, негізінен қазіргі Түркияны қамтитын Азияның ең Батыс проекциясы. Кіші Азия әдетте бүкіл елден тұратын Азиялық Түркияның синонимі болып табылады.

Кіші Азияның оңтүстік-шығыс және шығыс шекарасы-Түркияның көршілес Армения, Иран, Ирак, Грузия, Әзірбайжан және Сириямен қазіргі шекарасы. Түркия аумағының 95% - ы Кіші Азияда орналасқан. Кіші Азия Қара теңізбен, Жерорта теңізімен, Эгей теңізімен, мәрмәр теңізімен және армян тауларымен шектеседі. Кіші Азия Еуропадан Дарданелл және Босфор бұғаздарымен бөлінген.

Еуропа мен Азия арасындағы шекара қайда?

Еуропа мен Азияның ортақ аумағы бар, бұл оларды бөлуді біршама қиындатады. Еуропа мен Азияның шекарасы ерекше, өйткені ол негізінен таулар мен өзендермен сипатталады. Еуропа мен Азия арасындағы шекара тарих бойы бірнеше рет өзгерді.

Еуропа мен Азия арасындағы шекара қағаз жүзінде бар. Алайда, бұл екі континенттің арасында айтарлықтай физикалық айырмашылық жоқ. Азия мен Еуропа арасындағы шекара көбінесе Эгей теңізі, Каспий теңізі, Түрік бұғазы, Қара теңіз, Үлкен Кавказ, Орал өзені және таулармен анықталады.

Екі континенттің бөлінуі таза мәдени сипатқа ие және әдетте Еуропаға қараймещысады. Еуразия шекарасының қазіргі анықтамасы кейбір елдерді екі континентке де орналастырады, ал басқалары толығымен бір континентте орналасқан. Бұл трансконтинентальды елдерге Түркия, Ресей, Қазақстан, Грузия және Әзірбайжан кіреді.

Континенттердің алғашқы бөлінуін континенттерді Еуропа мен Азия деп атаған ежелгі грек теңізшілері ойлап тапты. Екі құрлық Эгейден Азов теңізіне ағып жатқан күрделі су жолымен бөлінді.

Геродоттың үштік жүйесі ескі әлемді үш бөлікке бөлді: Еуропа, Африка және Азия. Азия мен Еуропа арасындағы шекараны Фазис өзенінің бойымен Анаксимандр жүргізді. Бұл келісімді біздің эрамызға дейінгі 5 ғасырда Геродот та ұстанды. Орта ғасырлардан бастап 18 ғасырға дейін Еуразияның екі континентке дәстүрлі бөлінуі птоломейге сәйкес жүргізілді, оның шекаралары түрік бұғазы, Қара теңіз, Азов теңізі және Дон арқылы өтті. Алайда, 1725 жылы Филипп Йохан фон Страленберг Еділ бойымен Самара иілісі арқылы және Орал таулары бойымен шекара сызығын сызып, Дон шекарасынан шегінді.

Еуропа мен Азия арасындағы қазіргі кездегі шекараны алғаш рет Швеция армиясының зерттеушісі және офицері Филипп Йохан фон Страленберг анықтады. Оның шекарасы Орал тауларының тізбектері, Ембі өзені арқылы Каспий теңізінің солтүстік жағалауына және Қара теңізде бар Кумо-Маныч ойпатына дейін созылды. Шұңқыр Кавказ тауларының солтүстік бөлігінде орналасқан және қазіргі уақытта нақты шекара болып саналатын екі өзеннің атауына негізделген.

Кеңес географтары екі құрлық арасындағы шекара байдарка шығанағынан, Орал тауларының шығыс етегінен оқулықтарда жүргізілуін ұсынды. Шекараның кеңестік анықтамасы Кавказды толығымен Азияға орналастырды, ал Орал толығымен Еуропада. Сонымен қатар, кеңестік географтардың көпшілігі шекараны Кавказ жотасы арқылы өткізуді жөн көрді.

Екі континентті анықтаумен байланысты шатасулар Еуропа мен Азияны Еуразияға біріктіретін тек алты континентті географтардың көбірек бөлуіне әкеледі.

Африка мен Азия арасындағы шекара қалай анықталады?

Ежелгі грек және Рим географтары Азия континентінің бөлігі деп есептелген Мармарика деп аталатын аумақты анықтады. Мармарика Шығыс пен Батыс арасында Халфая асуы арқылы бөлінді.

Халфая асуынан шығысқа қарай орналасқан кез келген нәрсе Азия континентіне, ал батысқа қарай орналасқан кез келген нәрсе Африка континентіне тиесілі деп саналды. Бұл анықтама Египетті Азияға, ал Ливияны Африкаға орналастырды.

Бүгінде Африка мен Азия арасындағы шекара Египет территориясының бөлігі болып саналатын Синай түбегінен өтеді.

Түбек Азия мен Африка континенттерімен екі бөлек құрлық истмусымен байланысты. Шығыста Құрлық жолағы Синай түбегін Азиямен байланыстырады. Синай түбегі Африка континентімен Суэц каналы орналасқан Суэц истмусы деп аталатын жер учаскесімен байланысты.

Суэц каналы кемелерге Жерорта теңізі мен Үнді мұхиты арасында қозғалуға мүмкіндік береді, бұл Еуропа мен Азия арасындағы Африка континентінің оңтүстік шетінде жүктерді тасымалдау қажеттілігін жояды. Сонымен қатар, геологтар бұл түбектің шығыс жағалауын Араб тектоникалық плитасы мен Африка тектоникалық плитасы арасындағы шекара ретінде анықтады. Тектоникалық плиталарға негізделген осы геологиялық бөлініске қарамастан, Синай түбегіндегі Суэц истмусының батысындағы аймақ Азия континентінің бөлігі болып саналады.

Синай түбегі Африка мен Азия арасындағы шекараны белгілегендіктен, Египет трансконтинентальды ел болып саналады. Бұл анықтама түбектің Азия континентіне де, Африка континентінде орналасқан деп саналатын Египет елінің материгіне де қатысты екендігімен одан әрі түсіндіріледі.

Египеттің азиялық емес, Африка елі болып саналуының бір себебі-халықтың шамамен 98% - ы елдің материгінде тұрады. Бұл анықтама континентальды шекараларды анықтау үшін қолданылатын көптеген факторлардың бірін көрсетеді.

Кейбір жағдайларда бүкіл Египет елі Африка мен Азия арасындағы шекараны белгілеу үшін пайдаланылуы мүмкін, өйткені ол Азияның оңтүстік-батыс бұрышы мен Африканың солтүстік-шығыс бұрышын құрайды.

Азияның ең көне астаналары

Дамаск

Сирияның астанасы Дамаск - 1 711 000-нан астам халқы бар елдің екінші үлкен қаласы. Дамаск Сирияның оңтүстік-батысында орналасқан және б.з. д. 661 жылдан 750 жылға дейін Омейяд халифатының астанасы болып таңдалды. Дамаск 2008 жылы араб мәдени астанасы болды.

Бейрут

Бейрут - Ливандағы миллионнан астам халқы бар ең үлкен және астаналық қала. Бейрут біздің дәуірімізге дейінгі 3000 жылы құрылған және алғашқы қоныстанушылар 5000 жылдан астам уақыт бұрын келген. Бейрут Ливанның Жерорта теңізі жағалауының орталығындағы түбекте орналасқан.

Иерусалим

Еврей тауларында, Өлі теңіз мен Жерорта теңізінің арасында орналасқан Иерусалим Палестина мен Израильдің астанасы болып табылады. Иерусалим-Азиядағы ең көп баратын қалалардың бірі және еврей, Ислам және христиан конфессияларында әулие болып саналады. Дәуіт патша Иерусалимді Израиль Біріккен Корольдігінің астанасы ретінде жаулап алып, құрды. Иерусалим шамамен б.з. д. 2800 жылы құрылған, бірақ 2016 жылы археологтар 7000 жылдық елді мекенді тапты, олар ерте халколит дәуірінде салынған деп күдіктенеді.

Бейжің

Пекин-Қытайдың астанасы және әлемдегі халқы ең көп екінші қала. Пекин-Азиядағы ең көне қалалардың бірі және оның тарихы 3 мыңжылдықтан асады. Пекин шамамен б.з. д. 1600 жылы құрылды және 2016 жылдың наурызындағы жағдай бойынша қала халқы 21,5 миллионнан асты.

Ереван

Раздан өзенінің бойында орналасқан Ереван-Арменияның ең үлкен қаласы және Астанасы, сонымен қатар әлемдегі ең көне қала. Бұл қаланы біздің эрамызға дейінгі 782 жылы Урарту Королі Аргисти I құрған.

Сеул

Сеул-Корея Республикасының астанасы және ірі мегаполисі. Хан өзенінде орналасқан Сеул әлемдегі төртінші ірі экономикалық үстем қала болып табылады. Сеулдің тарихы біздің дәуірімізге дейінгі 18 жылы Баекже халқы құрған кезде шамамен 2000 жыл бұрын пайда болды. Сеул Джозеон әулеті кезінде Кореяның астанасы болды.

Ханой

7,7 миллионнан астам халқы бар Ханой-Вьетнамның астанасы және екінші үлкен қаласы. Ханой 454 жылы құрылды, ал 1010-1802 жылдар аралығында қала елдің ең маңызды саяси орталығы болды, бірақ 1946 жылдың 6 қаңтарында ғана Вьетнамның астанасы болды. Ханой 1954 жылдан 1976 жылға дейін Солтүстік Вьетнамның астанасы болды.

Басқа ежелгі астаналар: Бандар Сери Бегаван (Бруней б.з. 977 ж.), Янгон (Мьянма б. з. 1043 ж.), Сингапур (б. з. 1170 ж.), Пномпень (Камбоджа б. з. 1372 ж.), Джакарта (Индонезия Б. З. 1527 ж.), Бангкок (Таиланд б. з. 1688 ж.).

Азия Таулары

Алтай таулары-Қытай Халық Республикасы, Моңғолия, Қазақстан және Ресей елдері арқылы созылып жатқан Шығыс-Орталық Азиядағы тау жотасы. Алтай тау жотасы оңтүстік-шығыстағы Гоби шөлінен солтүстік-батыстағы Сібір жазықтарына дейін созылады. Жотаның Батыс ұшын Саян таулары алып жатыр, ал Сайлюгем таулары Алтай жотасының солтүстік ұшын алып жатыр.

Алтай тау жотасының ең биік бес шыңы-Белуха, Хуитен, Монх Хайрхан, Сутай тауы және Цамбагарав тау шыңдары. Таулы Алтайдың әртүрлі мекендейтін жерлерінде Сібір тау ешкісі, Алтай вапити, Сібір мускусы, жабайы қабан, қар барысы, қоңыр аюлар, сілеусін, тянь-Шань дол және қасқырлар сияқты көптеген жабайы табиғат мекендейді.

Батыс гаттар немесе Сахядри таулары - Үндістанның Батыс жағалауына параллель 1600 км созылып жатқан таулар сериясы.Батыс гаттар Үндістанның Гоа, Гуджарат, Махараштра, Карнатака, Тамилнад және Керала Штаттары арқылы өтеді. Батыс гаттарда 2000 м-ден жоғары көтерілетін көптеген биік шыңдар бар. Үндістанның Керала штатында орналасқан Анамуди-Батыс Гаттардағы ең биік шың, ол 2695 м-ге көтеріледі.

Батыс гаттар-Азиядағы ең ұзын тау жоталарының бірі және Тунгабхадра, Тамирапарани, Годавари, Кришна және Кавери сияқты ірі өзендерді тудырады.

Шығыс гаттар-Үндістанның шығыс жағалауында Үндістанның Одиша, Андхра-Прадеш және Тамилнад Штаттары арқылы орналасқан үзік-үзік таулардың тізбегі. 1690 м биіктікте орналасқан Джиндагада шыңы Шығыс Гаттардағы ең биік нүкте болып табылады. Маханади, Кришна, Годавари және Кавери сияқты көптеген өзендер Шығыс Гат тау жоталары арқылы өтеді.

Гималай-Үнді субконтинентінің солтүстігінде орналасқан жердегі ең жас тау жоталарының бірі. Бұл жотаның биіктігі 7200 м-ден асатын 50-ден астам таулар орналасқан Азиядағы төртінші ең ұзын тау жотасы.ұзындығы 2400 км Гималай тау жотасы Непал, Үндістан, Бутан, Пәкістан және Қытай елдері арқылы созылады.

Гималай тау жотасының бөлігі болып табылатын әлемдегі ең биік шыңдарға Эверест тауы (8848 м.), ең биік Канченджангу тауы (8586 м.) және Лхоце (8516 М.) жатады. Гималайдағы ганготри және Ямунотри мұздықтары үлкен Ганга және Ямуна өзендерінің бастауы ретінде қызмет етеді. Гималай аймағында гурудонгмар көлі, Рара көлі, Тиличо көлі, Манасаровар көлі және Пангонг Цо сияқты бірнеше көлдер бар.

Кунлун таулары-Азиядағы ең ұзын тау жоталарының бірі, 3000 км-ден асады.Кунлун таулары Тәжікстанның Памир тауларынан басталып, Қытайдың батыс бөлігінен өтіп, Шыңжаң автономиялық ауданын, Тибет автономиялық ауданын және Қытайдың Цинхай провинциясын кесіп өтеді. Тибет пен Шыңжаң автономиялық аудандарының шекарасында орналасқан Люши-Шань ("Кунлун Құдайы") 7167 м биіктікке көтеріледі және Кунлун тау жотасындағы ең биік шың болып табылады. Кунлун таулары Қарақаш және Юрунгкаш өзендерінің бастауы ретінде қызмет етеді.

Тянь - Шань-Орталық Азияда орналасқан және 2900 км-ден асатын ірі тау жүйесі. Тянь-Шань таулары Такламакан шөлінің солтүстік және батыс бөліктерінде, Қазақстанның шекаралық аймағына, Қырғызстанға және Қытайдың солтүстік-батысындағы Шыңжаң автономиялық ауданына жақын орналасқан. Тянь-Шань таулары оңтүстігінде Памир тауларын солтүстігінде Алтай тауларымен байланыстырады. Қырғызстан мен Қытай арасындағы шекарада Дженгиш Чокусу ("Жеңіс шыңы") орналасқан, ол 7439 м биіктікте орналасқан және Тянь-Шань тауларындағы ең биік шың болып табылады.

Орал таулары солтүстіктен оңтүстікке қарай шамамен 2500 км созылып жатыр. Бұл таулар Еуропа мен Азия Ресейінің табиғи шекарасын құрайды. Ресейдің Ханты-Мансийск автономиялық округінде халықтық тау орналасқан, ол 1894 м-ге көтеріледі және Орал тауларының ең биік шыңы болып табылады. Орал таулары әлемдегі ең көне тау жоталарының бірі болып табылады және платина, кварц, берилл, андрадит, изумруд, малахит, Гауһар, алтын және халькопирит сияқты бірнеше құнды минералдардан тұрады.

Загрос-шамамен 1600 км созылатын ұзын тау жотасы. Иранның солтүстік-батыс бөлігінде, Ирактың солтүстік-шығыс бөлігінде және Түркияның оңтүстік-шығыс бөлігінде. Загрос таулары Иран тауларының оңтүстік-батыс және батыс бөліктерін алып жатыр және Ормуз бұғазында аяқталады.

Биіктігі 4409 М Кашмастан-Загрос тауларындағы ең биік шың. Загрос тауларының жартысына жуығы парсы емен ормандарымен жабылған.

Азияның ірі көлдері

Каспий теңізі

Каспий теңізі-Азиядағы ең үлкен көл, сонымен қатар әлемдегі ең үлкен ішкі су айдыны. 386 400 шаршы км аумақты алып жатқан Каспий теңізі Кавказ тауларының шығысында, Орталық Азия далаларының батысында, Шығыс Еуропадағы орыс жазықтарының оңтүстігінде және Батыс Азиядағы Иран тауларының солтүстігінде орналасқан.

Каспий теңізінің ұзындығы шамамен 1200 км. және орташа ені шамамен 320 км. оның максималды тереңдігі 1025 м, ал болжамды орташа тереңдігі 211 м.Каспий теңізіндегі су "Каспий-тұзды" деп аталады, өйткені ол толығымен тұщы да, толық тұзды да емес. Каспий теңізінің орташа тұздылығы шамамен 1,2% құрайды, бұл теңіз суының тұздылығының үштен бірін құрайды. Каспий теңізі өз суының көп бөлігін Еділ, Орал, Кура және Амудария өзендерінен алады және шамамен 78 200 текше шақырым су көлеміне ие.

Байкал Көлі

31 722 шаршы км аумақты алып жатқан Байкал көлі әлемдегі жетінші көл, сонымен қатар Азия континентіндегі екінші үлкен көл болып табылады. Ол Сібірдің оңтүстік бөлігінде орналасқан және оңтүстік-шығысында Бурятия Республикасымен және солтүстік-батысында Ресейдің Иркутск облысымен шектелген. 23,615,39 текше шақырым су көлемімен бұл әлемдегі ең үлкен тұщы көл және планетаның барлық тұщы суының шамамен 23% құрайды.

Байкал көлінің ұзындығы шамамен 636 км. және максималды ені 79 км. ол әлемдегі ең терең көл болып саналады, оның максималды тереңдігі 1642 м, ал орташа тереңдігі 744,4 М. көл ежелгі рифт аңғары ретінде шамамен 25-30 миллион жыл бұрын пайда болған және планетадағы ең көне көлдердің бірі болып табылады. Байкал көліне құятын өзендер - Баргузин, Селенга, Сарма, Снежная, түрік және жоғарғы Ангара. Көлдің суы Ангару өзеніне құяды.

Балқаш Көлі

16 400 шаршы км аумақты алып жатқан Балқаш көлі Азиядағы үшінші көл және әлемдегі 15-ші көл болып табылады. Көл Қазақстанның оңтүстік-шығысында орналасқан және қытай мен Қырғызстан аумағына дейін созылып жатқан үлкен эндореялық бассейннің бөлігі болып табылады.

Балқаш көлінің ұзындығы шамамен 605 км. және максималды ені 19 км. шығыс бөлігінде және 74 км. батыста. Көл максималды тереңдігі 26 м және орташа тереңдігі 5,8 м жетеді. Эндорхей бассейнінен ағып жатқан Ақсу, Биан, Іле, Қаратал, Қапал, Көксу және Лепсі өзендері Балқаш көліне құяды. Орталық тар Бұғаз көлді екі бөлікке бөледі, оның шығыс жартысы тұзды су, ал батысы Тұщы су.

Таймыр Көлі

Ауданы 6 990 шаршы км болатын Таймыр көлі-Ресейдің Таймыр түбегіндегі Бирранга тауларының оңтүстігінде орналасқан Азиядағы төртінші үлкен көл. Бұл дұрыс емес пішінді көлдің ұзындығы шамамен 165 км. және максималды ені 23 км. ең кең жерінде. Көлдің максималды тереңдігі 26 м және орташа тереңдігі 2,8 м. көлге құятын кейбір белгілі өзендерге Жоғарғы Таймыра, Бикада Нгома, Каламиссамо, Солтүстік, яма Тариду және Батыс өзендер жатады. Көлдің суы Таймыр өзенінің төменгі бөлігіне құяды.

Ыстықкөл Көлі

6 236 шаршы км аумақты алып жатқан Ыстықкөл көлі Қырғызстанда орналасқан Азиядағы көлемі бойынша бесінші көл болып табылады. Ол Қазақстаннан солтүстігінде Күнгей-Алатау тау жотасымен, ал оңтүстігінде Батыс Қытайдан Тянь-Шань тауларымен бөлінген. Көлдің ұзындығы шамамен 182 км, ал максималды ені-60 км.

Ыстықкөл көлі максималды тереңдігі 668 м-ге жетеді және әлемдегі жетінші терең көл болып табылады. Бұл сонымен қатар 1607 м биіктікте орналасқан әлемдегі екінші үлкен тау көлі. Ыстықкөл көліне барлығы 118 өзен мен шағын ағындар құяды. Су көлемі 1738 текше шақырым болатын көл көлемі бойынша әлемдегі 10-шы көл болып саналады. Тескей Али-Тоо тау жотасының қарлы шыңдары Ыстықкөл көлінің оңтүстік жағалауын қоршап тұр.

Урмия Көлі

6001 шаршы км аумақты алып жатқан Урмия көлі-Иранның солтүстік-батыс бөлігінде орналасқан Азиядағы алтыншы көл. Бұл эндорхей көлінің ұзындығы шамамен 140 км, ені 55 км. Урмия көлі максималды тереңдігі 16 м жетеді және өте тұзды суларымен танымал.

Бірнеше өзендер, соның ішінде Гадар, Махабад, Назлу, Бейук шай, Лейлан және Зола Урмия көліне құяды. Көл көптеген қоныс аударатын құстар үшін демалыс орны ретінде қызмет ететін 102-ден астам шағын жартасты аралдармен көмкерілген.

Цинхай Көлі

Цинхай көлі-Қытай Халық Республикасындағы Цинхай провинциясындағы эндореялық бассейннің бөлігі болып табылатын сілтілі және тұзды көл. Көлдің көлемі бірнеше рет өзгерді және қазіргі уақытта көл 4543 шаршы метр аумақты алып жатыр.км. және максималды тереңдігі 32,8 м жетеді. Цинхай көліне 23-тен астам өзендер мен шағын ағындар құяды. Көлде құмды аралдар мен құстар аралдары (Корморанттар мен жұмыртқа аралдары) орналасқан.

Жан басына шаққандағы ЖІӨ тұрғысынан Азияның ең бай елдері

Жапония - 39 305 доллар

Тынық мұхитында орналасқан Шығыс Азия Жапония мемлекеті-жан басына шаққандағы ЖІӨ 39 305 АҚШ долларын құрайтын Азиядағы ең бай бесінші ел.

Жапония экономикасы негізінен елдің автомобиль өнеркәсібіне және электронды тауарлар өндірісіне тәуелді. Ел автомобиль өндірісі бойынша 3-ші орында, сонымен қатар әлемдегі ең ірі электроника саласы болып табылады.

Біріккен Араб Әмірліктері - 40 711 доллар

Біріккен Араб Әмірліктерінің (БАӘ) жан басына шаққандағы ЖІӨ 40 711 долларды құрайды, бұл Азиядағы төртінші ең жоғары көрсеткіш. Ел батыс Азияда Араб түбегінің оңтүстік-шығыс шетінде орналасқан. БАӘ халқы 9,2 миллион адамды құрайды, оның ішінде 7,8 миллион шетелдіктер мен 1,4 миллион Әмірліктер.

Ел бизнесті жүргізу үшін ең жақсы елдер рейтингінде 26-шы орында. БАӘ экономикасы Парсы шығанағы елдерінде ең әртараптандырылған. Дегенмен, экономика әлі де мұнай сатудан түсетін табысқа қатты тәуелді, ал табиғи газ және мұнай өнімдері экспорттың негізгі баптары болып табылады.

Израиль - 41 644 доллар

Израиль жан басына шаққандағы ЖІӨ бойынша жетінші бай Азия елі болып табылады, ол 4 41,644 құрайды. Елде қызыл және Жерорта теңіздерінің бойында жағалау сызықтары бар.

Елдің жоғары білімді жұмыс күші мен жақсы дамыған білім беру жүйесі елдің қарқынды экономикалық дамуы мен технологиялық өрлеуін ынталандырды. Израиль экономиканың бәсекеге қабілеттілігі бойынша әлемде 24-ші орында. Израиль азық-түлік өндірісінде өзін-өзі қамтамасыз етеді. Машиналар, кесілген гауһар тастар, химиялық заттар, киім, ауылшаруашылық өнімдері және т.б. Израильдің негізгі экспорты болып табылады.

Сингапур - 60 041 доллар

Сингапур-жан басына шаққандағы ЖІӨ 60 041 АҚШ долларын құрайтын үшінші бай Азия елі. Оңтүстік-Шығыс Азия мемлекеті бір негізгі аралдан және 62 шағын аралдан тұрады.

Елде саудаға бағытталған нарықтық экономика жақсы дамыған. Бұл әлемдегі бизнес үшін ең қолайлы экономикалардың бірі. Ел инновация мен кәсіпкерлікті ынталандырады. Елдің порты жүк тоннажы бойынша әлемдегі екінші ең көп жұмыс істейтін порт болып табылады.

Катар - 70 779 доллар

Араб түбегінің солтүстік-шығыс жағалауында орналасқан Батыс Азия Катар мемлекеті жан басына шаққандағы ЖІӨ 70 799 АҚШ долларын құрайтын Азиядағы ең бай ел болып табылады. Елде Сауд Арабиясымен жалғыз құрлық шекарасы бар және Парсы шығанағының бойында жағалау сызығы бар.

Катар экономикасы мұнай мен сұйытылған табиғи газдың экспортына негізделген. Оның үлесіне елдің мемлекеттік кірістерінің 70% - ы, экспорттық түсімдердің 85% - дан астамы және ЖІӨ-нің 60% - дан астамы тиесілі. Катарда 23 жыл бойы экономиканы қазіргі деңгейде ұстап тұра алатын үлкен мұнай қоры бар.

Азиядағы ЮНЕСКО-ның танымал Дүниежүзілік мұра нысандары

Піл Үңгірлері

Бұл үңгірлер Үндістанның піл аралында орналасқан мәдени эталон болып табылады. Бұл үнді құдайы Шива сияқты құдайларға табынуға арналған үңгір храмдарының жинағы. Бұл жер Гарапури деген атпен де белгілі, ол сөзбе-сөз "үңгірлер қаласы"дегенді білдіреді.

Ежелгі Пин Яо қаласы

Бұл Қытай мұрасы Шаньси провинциясында орналасқан. Қалада әлі күнге дейін шамамен 50 000 адам тұрады. Пин-Яо алғаш рет б.з. д. 800 жылы бар ретінде тіркелген. 16 ғасырдың басында бұл аймақтық қаржы орталығы болды, ал кейінірек 19 ғасырдың аяғында ол Цин империясының қаржы орталығы болып саналады. Бұл қазір үлкен туристік орын.

Рождество Шіркеуі

Бұл шіркеу Палестинаның Бетлехем қаласында орналасқан. Мәсіхтің туған күнінің насыбайгүлі деп те аталатын шіркеуді көптеген әртүрлі конфессиялардың христиандары Иса Мәсіхтің туған жері ретінде қарастырады. Ғимараттың өзі бастапқыда Ұлы Константиннің бұйрығымен шамамен 330-333 жылдары дәстүрлі түрде Исаның туған жері болып саналатын жерде салынған.

Путорана Үстірті

Бұл аймақ Ресейде орналасқан, Солтүстік Сібір ойпатымен, Тунгус үстіртімен және Сиверма үстіртімен шектеседі. Бұл таулы аймақ-әлемдегі ең ірі никель кен орындарын қамтитын тау жоталары арқылы өтетін Үстірт. Өркениеттің ең жақын бөлігі-Норильс қаласы. Мұнда сіз көптеген экожүйелерді құрайтын үстірттердегі үлкен көлдерді, биік сарқырамалар мен жартасты тауларды көре аласыз.

Сингапур ботаникалық бақтары

Бұл ботаникалық бақтар Сингапурдың Танглин ауданындағы маңызды мәдени орын болып табылады. Бақшалар орхидеялардың үлкен коллекциясымен, шағын тропикалық орманмен және басқа да көрікті жерлермен мақтана алады.

Лумбини

Лумбини-Будданың туған жері ретінде белгілі орын. Ол Непалдың № 5 провинциясында орналасқан және буддистік қажылықтың маңызды орны болып табылады. Бұл буддистердің білімі бойынша, Махамаядеви патшайым біздің дәуірімізге дейінгі 563 жылы буддизмнің негізін қалаушы Сиддхарта Гаутаманы дүниеге әкелген жер. Келушілер Майадеви храмы сияқты ежелгі ғибадатханалардан бастап жаңаларына дейінгі көптеген ғибадатханаларды аралай алады.

Дазу үңгірлерінің суреттері

Дазу үңгірлерінің суреттері-Чунцин қаласының Дазу ауданында орналасқан қытайлық діни мүсіндер мен оюлардың жиынтығы. Экспонаттар өте ескі, олардың кейбіреулері 7 ғасырға жатады. Дүниежүзілік мұра нысаны 75 қорғалатын орынды қамтиды және 50 000 мүсіннен тұрады. Келушілер осы аймақтағы тік төбелерден өтуі керек және Баодин тауы мен Бейшан тауындағы ең көрнекті жерлерге баруы керек.

Сүлейман Тауы

Бұл таулы аймақ Ош қаласында орналасқан және бұрын қасиетті тау мәртебесіне байланысты мұсылман және мұсылман қажылығына дейін маңызды орын болған және болып қала береді. Оның маңыздылығы тас мұнараның көрікті жерлері ретіндегі тарихи негізімен және бір кездері ежелгі Жібек жолының ортасын белгілеуімен күшейтіледі.

Туббатаха рифтерінің табиғи паркі

Бұл табиғи саябақ құрлықта емес, Филиппиндегі сұлу теңізінің дәл ортасында орналасқан қорғалатын аумақта орналасқан. Рифте теңіз өмірінің 1000-нан астам түрі бар, бірақ олардың көпшілігі жойылып кету қаупі бар. Бұл табиғи мекендеу ортасын және осы жерді мекендейтін Мұхит тереңдігіне түсуді көргісі келетін сүңгуірлер үшін танымал орын. Сондай-ақ, осы аймақтағы адам тұрмайтын аралдарда тұратын көптеген құстар бар. Бұл оның бай экологиясы мен әдемі көріністеріне байланысты міндетті түрде бару керек орын.


2024 © BigKarta.ru